Anayasa Mahkemesi’nin (AYM), Gezi davasından tutuklu Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay hakkında verdiği hak ihlal kararlarının uygulanmamasıyla başlayan “yargı krizi” tartışmaları sürüyor.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi'nin  AYM'nin Atalay hakkında iki kez verdiği hak ihlali kararına uymaması ve kararda imzası bulunan üyeler hakkında suç duyurusunda bulunmasıyla başlayan kriz derinleşiyor.

AKP ve MHP'nin krizin kaynağı olarak işaret ettiği  AYM'nin yetkilerinin sınırlandırılması tartışmaları ise yeniden gündeme geldi. 

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, geçtiğimiz hafta Ahaber'de katıldığı programda Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuruya bakacak bölümünün Yargıtay ve Danıştay’dan gelen hukukçulardan oluşması yönünde bir Anayasa değişikliği yapılabileceğini açıklamıştı. 

Teknik hazırlık yaptıklarını, düzenlemenin seçim sonrası gündeme geleceğini söyleyen Bakan Tunç, “Bireysel başvuru kararları Yargıtay ve Danıştay’dan gelen hukukçulardan oluşan bölümde görülürse o zaman özellikle Yargıtay incelemesinden geçmiş bir kararın hak ihlali bakımından incelemesini hukukçular yapmış olur. Burada hukukçu olmayanlardan oluşan bir ekip tabi farklı kararlara neden olabiliyor.

Bugün Can Atalay konusunda gündeme gelir, yarın başka bir konuda gündeme gelir. O nedenle bir daha bu krizlerin yaşanmaması için Anayasa Mahkemesi ihlal kararlarının da Ceza Mahkemesi bakımından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde olduğu gibi yargılamanın yenilenmesi sebebi sayılabilmeli. O durumda kişi Adliye Mahkemesi‘ne başvurur, ben ihlal kararı aldım ve benim yargılamamın yeniden yapılmasını istiyorum der. İlk derece mahkemesi reddederse istinafa gider, Yargıtay’a gider. Dolayısıyla bu süreç yetki karmaşası, görev karmaşası olmadan devam eder" demişti. 

İktidara yakın Sabah gazetesi ise dün (14 Mart) Adalet Bakanlığı'nın “yargıdaki kriz” ile ilgili yürüttüğü çalışmada sona geldiğini duyurdu. 

Haberde, Adalet Bakanlığı'nın “teknik bir çalışma” yaptığı ve AYM'nin kuruluş kanununda yer alan 50. madde ile Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun (CMK) 311. maddesi arasında bir “uyumlandırma çalışması” yaptığını yazdı.

Düzenlemenin seçimlerden sonra TBMM’ye gönderilmesi planlandığı belirtilen haberde, AYM'nin ihlal kararı verebileceği fakat yeniden yargılama talebinde bulunamayacağı ifade edildi. 

Habere göre; hakkında ihlal kararı verilen kişi ilk derece mahkemesine başvuracak ve yeniden yargılama kararı, hükmü veren mahkemenin takdirine bırakılacak. İlk derece mahkemesinin yeniden yargılama yapılmasına yönelik başvuruyu reddetmesi halinde istinaf mahkemesine ve ardından Yargıtay'a başvuru yolu olacak.

Peki, Can Atalay gerekçe gösterilerek yapılan düzenleme Atalay’ı etkiler mi?

Anayasa, gündeme getirilen "yetki sınırlandırma" ile ilgili ne diyor?

Böylesi bir düzenlemenin hayata geçmesi mümkün mü, geçerse sonuçları ne olur?

Anayasa hukukçuları Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ve Prof. Dr. Şule Özsoy-Boyunsuz  AYM’nin yeniden yargılama yetkisine getirilmesi planlanan düzenlemeyi bianet’e yorumladı.

Her iki anayasa profesörü de böyle bir düzenleme yapılsa dahi bunun Can Atalay’ı kapsamayacağını belirtti. Ayrıca Prof. Dr. Kaboğlu ve Prof. Dr. Özsoy-Boyunsuz, sözü edilen şekilde bir düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olacağını ifade etti. 

Prof. Dr. Kaboğlu: Can Atalay’ı etkilemeyecek

Prof. Dr. Kaboğlu, böylesi bir düzenlemenin Anayasa Mahkemesi’ne bypass anlamına geldiğini söyledi.

Anayasa Mahkemesi’nin Atalay kararı bahane edilerek hak ve özgürlüklerinin hedef alındığını belirten Prof. Dr. Kaboğlu, “Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay kararını uygulamayıp Anayasa ihlali yaratıp, kriz ortaya çıkartıp ardından sorun Anayasa Mahkemesi’nden kaynaklanıyormuş havasını vermek ahlaksızlıktır. Atalay kararı üzerinden meşruluk zemini yaratmaya çalışılıyor ama böyle bir düzenleme yapacak olsalar dahi bu Can Atalay’ı etkilemeyecek” dedi.  

"Anayasa Mahkemesi'ne operasyon"

Böylesi bir düzenlemenin Anayasa’ya aykırı da olacağını ifade eden Prof. Dr. Kaboğlu, sözlerini şöyle noktaladı: “Meclis’e geldiğinde Anayasa Madde 148 ve Madde 2 üzerinden aykırılığı tartışılır. Ancak daha önemlisi Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvurularla hak ve özgürlükleri koruyucu etkisi azaltılması hedefleniyor. Bu oldukça tehlikeli ve Anayasa Mahkemesi’ne operasyon anlamına gelir.”

Prof. Dr. Özsoy-Boyunsuz: Anayasa'ya aykırı

Prof. Dr. Özsoy- Boyunsuz da Sabah'ın gündeme getirdiği düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olacağını vurguladı. 

Türkiye’nin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ndeki (AİHM) ihlal davalarını azaltmak amacıyla Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolunu açtığını hatırlatan Özsoy-Boyunsuz, “Yurttaşlar, Anayasa Mahkemesi’ne ihlalin tespiti için başvuru yapıyor. AYM kararı mahkemelerce dikkate alınmayacaksa AYM’ye neden başvuru yapılsın, doğrudan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gidilir” dedi.

"Anayasa Mahkemesi iptal eder"

Prof. Dr. Özsoy- Boyunsuz, AYM’nin yetkilerine sınırlandırma getirilmesi tartışmalarının Can Atalay kararından sonra başladığını ancak böylesi bir düzenlemenin Atalay’ı etkilemeyeceğini ifade etti: 

“Can Atalay dosyasında verilen ihlal kararından sonra da tartışmalar başladı. Şimdi uygulamadıkları Can Atalay kararına uygun düzenleme yapmak istiyorlar. Fakat böyle bir değişikliği yapsalar dahi bu geriye yürümez yani Can Atalay için uygulanamaz, hukuksuzluğu da ortadan kaldırmaz.

Anayasa Mahkemesi’ndeki görev değişikliğine güvenerek böyle bir düzenleme yapmak istiyor olabilirler ancak kimi atarlarsa atasınlar bu düzenleme kabul edilmeyecektir. Çünkü böyle bir düzenleme Anayasa’ya aykırı. Bu düzenleme Anayasa Mahkemesi’ne gittiğinde iptal edilecektir.”