HPV aşısı: Rahim ağzı kanserine karşı nasıl koruma sağlıyor?
HPV cinsel yolla bulaşır mı?
Editor1
HPV aşısı: Rahim ağzı kanserine karşı nasıl koruma sağlıyor?
HPV aşısı, human papillomavirus adıyla bilinen ve rahim ağzı kanserlerinin neredeyse tamamında görülen virüse karşı koruma sağlayan bir aşı.
Araştırmalar HPV aşısının, yüksek riskli enfeksiyonu ve rahim ağzı kanserini yüzde 90'a yakın bir oranda önlediğini gösteriyor.
HPV nedir?
HPV (human papillomavirus) çok yaygın bir virüs grubunun adı.
100'den fazla farklı HPV türü var ve enfeksiyonlar genellikle herhangi bir semptoma yol açmıyor ancak bazı türleri siğillere neden olabiliyor. Bunlar elde, ayakta, cinsel organda veya ağız içinde görülebiliyor.
Fakat çoğu durumda insanların vücutları, bu kişiler enfekte olduklarını bile anlamadan virüsü atıyor.
Yüksek risk taşıyan HPV türleri ise kansere yol açabilen anormal doku büyümesine ve başta rahim ağzında olmak üzere genital bölgelerde kansere neden olabiliyor.
Bu virüs, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bazı kanserlerin gelişme riskini artırıyor:
- rahim ağzı kanseri
- bazı ağız ve boğaz kanserleri
- anüs ve genital bölgelerin bazı kanserleri
Rahim ağzı kanserine karşı nasıl koruma sağlıyor?
Rahim ağzı kanseri vajinadan rahme giriş bölgesinde (servikste) gelişiyor.
Rahim ağzı kanseri vakalarının yüzde 99'u cinsel temas yoluyla bulaşan ve son derece yaygın bir virüs olan yüksek riskli HPV ile enfeksiyonla bağlantılı.
HPV enfeksiyonlarının çoğu kendiliğinden düzelip hiçbir belirtiye yol açmasa da, kalıcı enfeksiyon kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olabiliyor.
Aşı, HPV tarafından enfekte olmaktan korunmaya yardımcı oluyor.
Araştırmalar aşının HPV enfeksiyonuna karşı en az 10 yıl koruma sağladığını gösteriyor, uzmanlar ise korumanın daha uzun sürebileceğini düşünüyor.
Konuyla ilgili ilk büyük çalışma aşının çok etkili olduğunu ve rahim ağzı kanseri vakalarını yaklaşık yüzde 90 oranında azalttığını gösterdi.
Rahim ağzı kanseri kadınlarda en sık görülen dördüncü kanser türü.
2020 yılında dünya genelinde tahminen 604 bin kadına rahim ağzı kanseri teşhisi kondu ve yaklaşık 342 bin kadın bu hastalıktan hayatını kaybetti.
Bu ölümlerin yaklaşık yüzde 90'ı düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geldi.
HPV cinsel yolla bulaşır mı?
HPV çok bulaşıcı ve tenden tene yakın temasla yayılıyor.
İnsanların yüzde 80'i 25 yaşına kadar HPV'ye maruz kalıyor. Çoğu durumda, insanlar 18 aydan 2 yıla kadar enfekte kalıyor.
Cinsel sıvılarla yayılmadığı için teknik olarak, bel soğukluğu gibi hastalıkların aksine, cinsel yolla bulaşan bir hastalık değil.
Ancak dokunmayla bulaştığı için genellikle dahil cinsel temas sırasında bulaşıyor.
HPV aşısı diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlamıyor.
Kaç HPV aşısı var?
Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) verilerine göre, 2023 yılında dünya genelinde 6 HPV aşısı bulunuyor.
Bunların tümü, çoğu rahim ağzı kanserine neden olan yüksek riskli HPV tip 16 ve 18'e karşı koruma sağlıyor.
Aşı kaç doz ve öncelikli gruplar hangileri?
HPV aşılarının öncelikli olarak, tüm kız çocuklarına cinsel olarak aktif hale gelmeden önce yapılması gerekiyor.
WHO tavsiyelerine göre, aşı 1 veya 2 doz olarak verilebiliyor.
- 9-14 yaş grubundaki kız çocuklarına 1 ve 2 doz
- 15-20 yaş grubu için 1 veya 2 doz
- 21 yaş üzeri kadınlar için 6 ay arayla 2 doz uygulanması tavsiye ediliyor.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin ideal olarak 2 veya 3 doz alması gerekiyor.
Bazı ülkeler, HPV'nin toplumdaki yaygınlığını daha da azaltmak ve erkeklerde HPV'nin neden olduğu kanserleri önlemek için erkek çocuklarına da aşı uyguluyor.
İngiltere ve ABD'de nasıl uygulanıyor?
İngiltere'de HPV aşısı Eylül 2008'den bu yana 12-13 yaşındaki tüm kız çocuklarına sunulan bir aşı.
Eylül 2019'dan itibaren bu yaşlardaki erkek çocuklarına da sunuluyor.
ABD'de 120 milyon doz ve İngiltere'de 10 milyondan fazla olmak üzere dünya genelinde 280 milyon dozdan fazla HPV aşısı uygulandı.
'HPV aşısı 100 yıl içinde 45 milyon ölümü önleyebilir'
HPV aşısı ve kanser öncesi lezyonların taranması ve tedavisi gibi birincil ve ikincil önleyici yaklaşımlar çoğu rahim ağzı kanseri vakasını önlüyor.
Rahim ağzı kanseri, erken teşhis edildiği ve etkili bir şekilde yönetildiği sürece en başarılı şekilde tedavi edilebilen kanser türlerinden biri.
Geç evrelerde teşhis edilen kanserler de uygun tedavi ve palyatif bakım ile kontrol altına alınabilir.
WHO'ya göre, önleme, tarama ve tedaviye yönelik kapsamlı bir yaklaşımla, rahim ağzı kanseri bir nesil içinde halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarılabilir.
HPV virüsünün yol açtığı hastalıklara karşı HPV aşısı uygulamasıyla, önümüzdeki 100 yıl içinde 60 milyon rahim ağzı kanseri vakası ve 45 milyon ölüm önlenebilir.
Türkiye'de durum ne?
Türkiye'de HPV aşısı ulusal aşı programı içinde yer almıyor. Ücretsiz HPV aşısı için kampanya yürütülüyor.
Ancak Sağlık Bakanlığı, Ulusal Kanser Tarama Programı uyarınca, 30-65 yaş aralığındaki kadınlara her 5 yılda bir HPV ve Pap Testi uygulandığını belirtiyor.
HPV testi; rahim ağzındaki hücresel değişikliklere neden olabilecek virüsün rahim ağzı hücrelerinde tespiti esasına dayanan bir test.
Pap smear testi ise uygun şekilde tedavi edilmezse rahim ağzı kanserine dönüşebilecek olan prekanseröz durumları (rahim ağzındaki hücre değişiklikleri) arama esasına dayanan bir test.
Her iki test de basit ve ağrısız olup aynı anda yapılabiliyor.
BBC TÜRKÇE
