"Sarıkamış'ta Yıkıldı 90 Bin Evin Ocağı" - Prof. Dr. Bingür Sönmez
Farklı Kaynaklardan Gelen Değerler
Editor1
"Sarıkamış'ta Yıkıldı 90 Bin Evin Ocağı" - Prof. Dr. Bingür Sönmez
YEREL GÜNDEM / SARIKAMIŞ
22 Aralık 2023 - Çeşitli tarihçilerin şehit sayıları konusundaki çeşitliliğinin nedeni, bu rakamların sürekli değişmesi ve kayıp, kayıp düşen ve şehit kavramları arasındaki farktan kaynaklanmaktadır. Bu yüzden "son bir ay içinde" veya "Sarıkamış'ta" gibi ifadeler, genel anlamı temsil etmeyebilir; çünkü kayıp sayısı genellikle şehit sayısından daha fazladır.
Askeri terimlerde "şehit, kayıp ve kayıp düşen" kavramları arasında ciddi bir anlam kargaşası yaşanmaktadır. Şehitlik, bir unvandır ve komutanın bilgisiyle yaşamını yitiren askerin kimliği belirlenerek "şehit" olarak kayda geçirilir. Ancak Divik (Yayıklı) Yaylası'nda 29 Aralık 1914 sabahı tamamını kaybeden 90. Alay'ın veya Kars'tan gelen bir tahrip taburunun hedef aldığı köy evinde paramparça olan askerlerin sayısı gibi tüm kahramanların kimlikleri bilinmemektedir. Kayıtları yapılamadan cepheye giden gönüllülerin ve depo askerlerinin kimlikleri ve sayıları da bilinmeyecektir. Bu kişiler "kayıp düşen" veya "kayıp" olarak adlandırılır.
Sarıkamış Muharebeleri'nden sonra 3. Ordu Kurmay Başkanı Aziz Samih (İlter) Bey'in 22 Aralık 1914'te verdiği bilgilere göre, Sarıkamış'ta saldırının başladığı gün 3. Ordu'nun toplam mevcudu 118.174 kişi iken, 18 Ocak'ta geriye kalan mevcudun 8.900 olduğu ve kaybın 109.274 olduğu ortaya çıkmıştır. 22 Ocak 1915'te, geri çekilmenin tamamlanmasının ardından bile toplam mevcudun sadece 21.000 kişi olduğu ve kayıp sayısının 97.000 olduğu belirtilmiştir.
Farklı Kaynaklardan Gelen Değerler
Mareşal Fevzi Çakmak, 1935'te verdiği konferanslarda Sarıkamış Harekâtı sırasında şehit sayısını 60.000 olarak ifade etmiştir. Çakmak, harekât başladığında Türk ordusunun 118.000 kişi olduğunu belirtmiş ve yaralılar, Rusların defnettiği kayıplar, hastanede olanlar, geri dönen firariler ve esirler gibi faktörleri hesaplayarak bu rakama ulaşmıştır.
Diğer bir kaynak olan Kazım Karabekir de Genelkurmay kayıtlarına dayanarak "Sarıkamış'ta 90.000 kişilik kahraman bir ordudan sadece 12.000 kişinin sağ kaldığını" ifade etmiştir. Her iki komutan da yitik sayısını değil, kayıtlara geçen şehit sayısını belirtmiştir ve bahsedilen 90.000 rakamının sadece muharebe eden asker sayısı olduğunu vurgulamıştır.
