Türkiye yerel seçim için sandık başında

Türkiye bugün sandık başında. Yaklaşık 61 milyon seçmenin oy kullanabileceği seçimlerde sandıklar doğu illerde 16.00, batı illerinde 17.00'de kapanacak.

Türkiye bugün yerel yöneticilerini seçmek için sandık başına gidiyor. 31 Mart yerel seçimleri iktidar ile muhalefet arasındaki oyların dağılımı açısından değil önümüzdeki dönem siyasetin nasıl şekil alacağına işaret olması açısından da önemli görülüyor.

Yaklaşık 61 milyon seçmenin oy kullanabileceği yerel seçimler eğer TBMM erken seçim kararı almaz ya da bir referandum düzenlenmezse 2028'deki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimine kadar geçecek 4 yıllık sürede gidilen son sandık olacak.

31 Mart yerel seçiminin önemi ne?

31 Mart yerel seçimlerinin sonuçları, 14 ve 28 Mayıs'taki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinde muhalefetin umduğu sonucu alamaması ve Millet İttifakı'nın dağılmasının ardından iç siyaset açısından önemli bir test ve eşik olarak görülüyor.

2019 yerel seçimine birbirine destek olarak giden muhalefet partileri sayesinde CHP çok uzun bir aradan sonra Ankara ve İstanbul gibi büyük şehirleri kazanmıştı. Bu seçimde CHP'nin amacı ittifak dağılmış olsa da elindeki belediyeleri korumak ve sayılarını artırarak iktidarın önümüzdeki dönemde getireceği anayasa değişikliği ve önemli kararlar karşısında moral üstünlüğü sağlamak.

İktidar için ise bu yerel seçimin en önemli hedefi Ankara'nın yanı sıra özellikle İstanbul'u yeniden kazanmak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın siyasette adını duyurduğu ve yükseldiği makam olması açısından kendisi için sembolik önem taşıyor, ayrıca çok büyük finans kaynakları ile de iktidara yakın vakıf, cemaat ve kuruluşlara kaynak aktarmak açısından da kritik.

Siyasi analistlere göre bu seçimler İstanbul'u ve diğer bazı büyükşehirleri yeniden kazanması durumunda Erdoğan iktidarının başkanlık sistemini konsolide etmesi ve otoriter yönetimini daha da pekiştirmesi anlamına gelebilir. Muhalefet partileri de büyükşehir belediyelerinin iktidarın politikaları karşısında bir "denge unsuru" olduğuna sıklıkla vurgu yapıyor. 

Bu yerel seçim Ankara'da Mansur Yavaş, İstanbul'da da Ekrem İmamoğlu'nun siyasi gelecekleri açısından da büyük önem taşıyor. Yavaş'ın rakibi Turgut Altınok karşısında anketlere göre daha rahat olduğu belirtiliyor. İmamoğlu ise geçen seçimde destek aldığı muhalefet partilerinin bu kez olmadığı, aksine Erdoğan başta olma üzere tüm kabine üyelerinin ve bazı muhalefet partilerinin ona karşı sahaya indiği bir ortamda seçime giriyor.

Kaç seçmen, kimleri seçecek?

31 Mart yerel seçimlerinde YSK'ya kayıtlı toplam 61 milyon 441 bin 882 seçmen bulunuyor. Bu seçmenler arasındaki 1 milyon 32 bin 610 genç ilk kez oy verecek.

Bir önceki yerel seçimde yani 2019'da seçime katılım oranı yüzde 84,64 olmuştu. 

Seçimde silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (izinli olanlar da dahil), askeri öğrenciler ve ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar oy kullanamayacak.

Oylamayla 30'u büyükşehir olmak üzere 81 il, 973 ilçe ve 390 belde belediye başkanı ile 50 bin 336 muhtarın seçileceği seçimlerde ayrıca il genel meclisi ve belediye meclis üyeleri de belirlenecek.

Büyükşehir olan Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon ve Van'daki seçmenler "büyükşehir belediye başkanı", "belediye başkanı", "belediye meclis üyeliği" ile "muhtarlık ve ihtiyar heyeti" için oy kullanacak.

Büyükşehir olmayan illerde ise "il genel meclisi üyeliği", "belediye başkanı", "belediye meclis üyeliği" ve "muhtarlık ve ihtiyar heyeti" için oy verilecek. Köylerde de "il genel meclisi üyeliği" ile "muhtarlık ve ihtiyar meclisi" için oy atılacak.

Toplam 34 siyasi partinin adaylarının yarışacağı seçimde ülke çapında 206 bin sandık kurulması planlanıyor.

Seçim yasakları neler?

Seçim sırasında aynı genel seçimler gibi seçmenler ve siyasetçiler için yasak ve kısıtlamalar söz konusu.

Bu kapsamda cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla oy verme yerine girilmesi yasak ve bunun yapılması durumunda cezası var. Bu tür cihazların oy verme işlemi bitene kadar sandık kuruluna bırakılması gerekiyor.

Ayrıca yurt genelinde de bazı yasaklar uygulanacak. 298 sayılı Kanunun 79.maddesine göre oy verme günü "her ne suretle olursa olsun ispirtolu içki satılması, içkili yerlerle umumi mahallerde her çeşit ispirtolu içki satılması, verilmesi, içilmesi” yasak.

Seçim günü bütün umumi eğlence yerleri de oy verme saatleri içinde kapalı olacak. Eğlence yeri niteliğine haiz lokantalarda sadece yemek verilebilecek. 

Oy verme günü emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka hiçbir kimse, köy, kasaba ve şehirlerde silah taşıyamayacak.

Seçim güvenliği nasıl sağlanacak?

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, seçim güvenliği için 31 Mart'ta, emniyet, jandarma, sahil güvenlik, korucu, gönüllü koruculardan oluşan 594 bin personelin görevlendirildiğini bildirdi.

Ayrıca bazı seçmenlerdeki seçim ve sandık güvenliği kaygısı nedeni ile Oy ve Ötesi gibi gönüllü oluşumlar da seçimleri takip edecek.

Geçen seçime göre insanların ilgisinin daha az olduğuna işaret eden Oy ve Ötesi, bu seçim için hedefini 49 ilde 50 bin gönüllü olarak açıklamıştı.

Seçimleri yurtdışından gelen heyetler de takip edecek. Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nin oluşturduğu 20 kişilik bir heyet, 12 seçim noktasında oy kullanma işlemlerini başlangıcından oy sayımının sonuna kadar izleyecek. 

Oy kullanma sırasında nelere dikkat etmeli?

Seçmenler, nerede ve hangi sandıkta oy kullanacağını, Yüksek Seçim Kurulunun internet sitesinden, e-Devlet kapısından, YSK'nin Seçmen Sorgulama Mobil Uygulamasından veya 444 9 975 numaralı YSK Çağrı Merkezi'nden kontrol edebilecek.

Sandığa giderken nerede oy kullanılacağını gösteren seçmen bilgi kağıdının getirilmesi zorunlu değil. Ancak seçmen üzerinde T.C. kimlik numarası bulunan resmi nitelikteki herhangi bir belgeyle kimliğini sandık kuruluna doğrulatmak zorunda.

Büyükşehir belediye başkanlığına ilişkin oy pusulası "beyaz", il genel meclisi üyeliklerine ilişkin pusula "turuncu", belediye başkanlığına ilişkin oy pusulası "mavi", belediye meclisi üyeliğine ilişkin oy pusulası ise "sarı" renkte olacak. 

YSK'nın verdiği bilgiye göre en uzun oy pusulası, 22 siyasi parti adayı ve 27 bağımsız aday katıldığı için İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanlığı seçiminde kullanılacak pusula. Bu pusula yaklaşık 1 metre uzunluğunda.

Seçmenler tercihlerini yaptıktan sonra tüm oy pusulalarını tek bir zarfa koyacak.

Pusuladaki tercih ettiği aday için ayrılan bölüme dışarı taşırmadan "TERCİH" veya "EVET" mührünü basan seçmen, pusulaya başka bir yerine imza atarsa ya da işaret koyarsa oyu geçersiz olacak. Zarf içine oy pusulası dışında bir şey konulmayacak. 

Yanlış oy kullandığını düşünen ve yeni pusula isteyen seçmene yenisi verilmeyecek.

Seçmen, zarfı sandığa attıktan sonra sandık seçmen listesinde adının bulunduğu yerin karşısına imza atacak.

Oy verme saat kaçta başlayıp kaçta bitecek?

Seçimde doğu ve batı illerindeki oy verme saatleri arasında bir saat fark var. 

YSK, seçimin Mart ayında olması nedeniyle mevsim şartları ve güneşin batış saatini dikkate alarak doğudaki 32 ilde oy verme saatini bir saat erkene aldı. 

Bu nedenle Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır, Kilis illerinde oy verme başlangıç ve bitiş saatleri TSİ 07.00 - TSİ 16.00 olarak uygulanacak.

Bu illerin dışında kalan diğer illerde oy verme saatleri ise TSİ 08.00 - TSİ 17.00 olacak.

Sonuçlar ne zaman açıklanacak?

Oylar kullanılıp sandıklar kapandıktan sonra tüm ülkenin nefesini tuttuğu ana, yani oy sayımına geçilecek.

Oy sayımı sırasında iftar nedeniyle ara verilemeyecek. Bahçe İlçesi Seçim Kurulunun "iftar saatinde kısa bir mola verilip verilmeyeceğini" sorduğu YSK, ilgili kanuni düzenleme uyarınca "oy sayım ve döküm işlemlerinin aralıksız yapılması gerektiğini" bildirdi.

Büyükşehir belediye başkanlarının oy sayımının TSİ 21.00 civarı tamamlanmış olacağı tahmini yapılıyor. 

TSİ 18.00'e kadar radyolar ve her türlü yayın organlarının seçim ve seçim sonuçları ile ilgili haber, tahmin ve yorum yapması yasak olacak. 

TSİ 18.00 ile TSİ 21.00 arasında ise yalnızca YSK'nin seçimle ilgili haber ve tebliğleri yayınlanabilecek. 

TSİ 21.00'den sonra bütün yayınlar serbest olacak ancak YSK bu süreyi öne alabilecek.

YSK yerel seçimlerin bazı yerlerde iptal edilmesi durumunda, yenileme seçimlerinin 2 Haziran Pazar günü yapılmasına karar verdi.

dw