Kuvvetler Ayrılığının Zaferi
Taha Akyol, Türkiye’de kuvvetler ayrılığı ilkesinin gerilediğini ve ABD’de bağımsız yargının Trump’a karşı durarak hukukun üstünlüğünü koruduğunu yazdı. Anayasal düzenin temel direği olan bu ilkeye dikkat çekti.
Editor1
Kuvvetler Ayrılığının Zaferi
YEREL GÜNDEM / TÜRKİYE
Türkiye’de Sistemin Yönü Değişti
Cumhurbaşkanlığı sistemine geçilmesinden bu yana Türkiye’de kuvvetler ayrılığı ilkesi ciddi yara aldı. Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) üyelerini belirleme yetkisinin, partili cumhurbaşkanına ve onun meclis grubuna verilmesiyle yargının bağımsızlığı zedelendi. Bu değişiklikle, kuvvetler ayrılığı değil, kuvvetler birliği anlayışı öne çıktı.
Benzer eğilimler ABD’de de gündemde. Donald Trump’ın siyasi hamleleriyle yargı üzerindeki etkisini artırma çabaları, hukukçular ve demokratik kurumlar tarafından yakından izleniyor.
Trump’ın Yargı Üzerindeki Etkisi Tartışılıyor
ABD Başkanı Trump, görevi süresince Yüksek Mahkeme’ye muhafazakâr yargıçlar atadı. Ancak bu yargıçlar, Trump’ın 2020 seçim sonuçlarına yaptığı itirazları reddederek bağımsızlıklarını ortaya koydu. ABD yargı sisteminde, başkanın atamaları Senato’nun onayına bağlı olduğu için kuvvetler ayrılığı ilkesi etkili biçimde korunuyor.
Trump’ın atadığı yargıçlardan Neil Gorsuch’un Senato’daki sorgusunda sarf ettiği şu sözler dikkat çekmişti: “Kuvvetler ayrılığı. Eğer kuvvetler karışırsa, kurucu ataların korktuğu istibdat ortaya çıkar.”
Hukukun Üstünlüğü: “Hiçbir Yetki Sınırsız Değildir”
Son olarak ABD Dış Ticaret Mahkemesi, Trump’ın “tarife” olarak bilinen gümrük kararlarını iptal etti. Kararın özeti, “Hiçbir yetki sınırsız değildir ve sınırsız kullanılamaz” ifadesiyle verildi. Cato Enstitüsü’nden hukuk profesörü Ilya Somin, karar için “Kuvvetler ayrılığının ve hukukun üstünlüğünün zaferi” dedi.
Somin’e göre, Trump’ın uyguladığı ani ve değişken kararlar, yatırımcılar için hukuki belirsizlik yaratıyor ve istikrarlı hukuk ortamına zarar veriyor.
Boyun Eğmeyen Yargı: “İyi Yargıç, Onun Lehine Karar Veren Yargıçtır”
Trump, bağımsız hareket eden yargıçları sık sık hedef alıyor. Bir dönem birlikte çalıştığı muhafazakâr hukukçuların oluşturduğu “Federalist Dernek” ile yollarını ayırdı. Bu grubun önde gelen isimlerinden Leonard Leo için, “Amerika’yı sevmiyor” ifadelerini kullandı.
Wall Street Journal, Trump’ın bu tutumunu şu şekilde özetledi: “Trump’ın dünyasında iyi yargıç, her zaman onun lehine karar verendir.”
Türkiye’de Anayasal Uyarı: Kuvvetler Ayrılığı Olmazsa Anayasa Yoktur
Türkiye’de ise uzun süredir kuvvetler ayrılığı ilkesinin zayıflatıldığına dair eleştiriler yapılıyor. Merhum hukukçu ve siyasetçi Ali Fuat Başgil’in şu sözü bu tartışmalarda sıkça hatırlatılıyor: “Siyaset insan ihtiraslarının en çok kabardığı bir sahadır. Anayasa, bu ihtirasları dengeleyecek mükemmellikte olmalıdır.”
Taha Akyol’un yorumuna göre, Türkiye’de “darbe anayasası” gibi siyasi sloganlarla temel ilkelerin göz ardı edilmesi büyük bir hatadır. Kuvvetler ayrılığı ilkesi, anayasal düzenin temel taşıdır. Bu ilke yoksa anayasa da yoktur.
Kaynak: Taha Akyol / Karar
