Yakalama aşıları ve ergenlikte önerilen aşılar nelerdir?
Ergenlikte yapılması gereken aşılar nelerdir? Eksik aşılar nasıl tamamlanır? Ergenlerin sağlıklı erişkinliğe geçişi için aşılama neden kritik? Tüm detaylar bu yazıda.
Editor1
Ergenlikte Aşı İhmal Edilmemeli: Sağlıklı Geleceğin Anahtarı Aşılama
ÇOCUK DOKTORU / BURSA
Ergenlik dönemi aşıları, sağlıklı bir erişkinliğin temel taşını oluşturur
Ergenlik dönemi, sağlık kontrolleri ve özellikle aşılar açısından çoğu zaman göz ardı edilen bir dönemdir. Oysa bu yaş aralığı (genel olarak 8-18 yaş) yalnızca fiziksel değil, zihinsel ve sosyal değişimlerin de hızlandığı kritik bir gelişim sürecidir. Prof. Dr. Mustafa Hacımustafaoğlu’na göre, bu dönemde yapılan aşı değerlendirmeleri ve eksik aşıların tamamlanması, ergenlerin erişkin döneme sağlıklı ve korunaklı bir şekilde geçişinde hayati rol oynar.
Ergen muayenesi sadece fiziksel değil, psikososyal destek de içermelidir
Amerikan Pediatri Akademisi ve diğer sağlık otoriteleri, 1996 yılından bu yana 11-12 yaş grubundaki çocuklara rutin ergenlik dönemi değerlendirmelerinin yapılmasını tavsiye etmektedir. Bu öneri ülkemiz için de geçerlidir. Sadece aşı durumu değil, aynı zamanda beslenme, obezite, hipertansiyon, migren, anemi, spor alışkanlıkları, zararlı maddelerle temas gibi risk faktörleri de bu muayenede göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca bu görüşmeler, ergenin sosyal ve psikolojik durumunun değerlendirildiği, varsa sorunlara çözüm önerilerinin üretildiği bir fırsat olarak da görülmelidir.
Aşı takvimi üç dönemde değerlendirilir, ama en çok ihmal edilen ergenliktir
Çocukluk çağı aşıları üç temel dönemde planlanır: Bebeklik (<2,5 yaş), okul öncesi ve ilkokul dönemi (4-7 yaş), ve ergenlik dönemi (8-18 yaş). İlk iki dönem genellikle aileler ve hekimler tarafından düzenli takip edilirken, ergenlik döneminde aşılar çoğunlukla göz ardı edilir. Oysa bu dönemde hem eksik aşıların yakalanması hem de yeni önerilen aşıların yapılması gerekir.
Yakalama aşıları ve ergenlikte önerilen aşılar nelerdir?
Ergenlikte yapılması gereken aşılar ikiye ayrılır: Yakalama aşıları ve ergenlik aşıları. Yakalama aşıları, çocukluk döneminde eksik kalmış Hepatit A, Hepatit B, KKK, suçiçeği, çocuk felci, difteri, tetanoz ve boğmaca gibi aşıları kapsar. Ergenlik dönemi aşıları ise daha özel ve yaşa özgüdür. Bunlar arasında HPV (rahim ağzı kanseri aşısı), grip aşısı ve ergen tipi difteri-boğmaca-tetanoz (dabT) aşısı öne çıkar. Özellikle HPV aşısı, hem kız hem erkek çocuklar için önerilmekte ve cinsel yolla bulaşan virüslere karşı önemli bir koruma sağlamaktadır.
Aşı planlaması bireysel olmalı, risk grubuna özel değerlendirme yapılmalıdır
Her ergenin aşı planlaması farklıdır. Önceki aşı kayıtları incelenmeli, gerekiyorsa serolojik testlerle bağışıklık durumu değerlendirilmelidir. Seyahat edecek olan veya kronik hastalığı bulunan ergenler için özel aşılar (örneğin hepatit, menenjit veya pnömokok) gündeme gelebilir. Kayıtların düzenli tutulması, ebeveynlere ve ergenlere şeffaf bilgi verilmesi bu sürecin temelidir.
Zika virüsü ve ergen sağlığı: Küresel farkındalık da önemli
Prof. Dr. Hacımustafaoğlu ayrıca, ergenlerin global sağlık tehditlerinden de korunması gerektiğini vurguluyor. Özellikle tropikal ülkelerde görülen Zika virüsü, gebelerde mikrosefaliye ve Guillain-Barré sendromu gibi ciddi nörolojik bozukluklara yol açabiliyor. Her ne kadar Türkiye için şu an aktif bir risk olmasa da, bu tür virüsler ergen sağlığına yönelik farkındalık çalışmalarının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gösteriyor.
Sağlıklı bir erişkinlik, zamanında yapılan ergen değerlendirmesi ile mümkün
Ergenlik dönemindeki aşılama, çocukları sadece enfeksiyonlara karşı korumakla kalmaz, aynı zamanda yaşam boyu sağlık alışkanlıkları kazanmanın da başlangıç noktasıdır. Yılda en az bir kez yapılacak kapsamlı sağlık kontrolleri, ergenlerin gelişim sürecini destekler ve sağlık sistemine olan güvenlerini pekiştirir. Prof. Dr. Mustafa Hacımustafaoğlu’nun uyarısı nettir: “Ergen sağlığını ihmal etmeyin; çünkü bu, sağlıklı bir toplumun temelidir.”
