Everest'in 'ölüm bölgesinde' donan dağcıların cesetleri yıllar sonra nasıl kurtarıldı?
Kampanya aynı zamanda dağcıların güvenliğini de artırmayı amaçlıyor.
Editor1
Everest'in 'ölüm bölgesinde' donan dağcıların cesetleri yıllar sonra nasıl kurtarıldı?
Rama Parajuli
Unvan,BBC Nepalce
UYARI: Bu haberdeki tasvirler bazı okuyucularımızı rahatsız edebilir.
Tshiring Jangbu Sherpa, on yıldan uzun süre önce Himalayalar'daki Lhotse Dağı'nın zirvesinden sadece birkaç metre uzakta gördüğü cesedi unutamadığını anlatıyor.
Nepalli dağcı, Mayıs 2012'de dünyanın dördüncü en yüksek dağına tırmanmaya çalışan bir Alman dağcıya rehberlik ediyordu. Yollarını kapatan cesedin, yalnızca birkaç gün önce hayatını kaybeden Çek dağcı Milan Sedlacek olduğu düşünülüyordu.
Sherpa, Çek dağcının neden zirveye bu kadar yakın bir yerde öldüğünü merak ediyordu. Donmuş cesedin eldivenlerinden biri eksikti.
"Çıplak el ipten kaymış olabilir. Dengesini kaybedip kayaya çarptıktan sonra ölmüş olabilir" diye tahmin ediyor.
Ceset olduğu yerde kaldı ve bundan sonra Lhotse Dağı'na tırmanan her dağcı onu geçmek zorunda kaldı.
46 yaşındaki Sherpa, Nepal ordusunun Himalayaların üst kesimlerini temizlemek için görevlendirdiği bir düzine askeri personel ve 18 şerpadan ('Şerpa' kelimesi genellikle Everest bölgesinde çalışan dağ rehberi veya dağcıları tanımlamak için kullanılıyor. Ancak Şerpa aslında Orta Asya'nın Nepal dağlarında yaşayan etnik bir grup insanın adı) oluşan ekibin bir parçası olarak 12 yıl sonra dağcının cesedini almak için geri buraya döneceğini bilmiyordu.
Everestlerde, son yüz yıldır 300'den fazla bilinen ölüm meydana geldi ve bu cesetlerin çoğu hala orada duruyor. Ölü sayısı artmaya devam ediyor: Bu yıl sekiz kişi öldü; Nepal turizm departmanına göre 2023 yılında 18 kişi daha yaşamını yitirdi.
Hükümet, ölen bazı dağcıların cesetlerinin kaldırılmasını da içeren temizlik kampanyasını ilk olarak 2019'da başlattı. Ancak bu yıl, yetkililer ilk kez 8.000 m rakımın üzerindeki, "ölüm bölgesi" adı verilen alandaki beş cesedi bu plana dahil etti.
Sonunda sadece su, çikolata ve nohut, arpa ve buğday unu karışımıyla beslenen ekip dört cesedi bulmayı başardı.
5 Haziran'da sona eren ve 54 gün süren operasyonun ardından düşük rakımlardan 1 iskelet ve 11 ton çöp çıkarıldı.
Bu yılki operasyonun lideri Binbaşı Aditya Karki, BBC Nepalce'ye yaptığı açıklamada, "Nepal, Himalayaları kirleten çöpler ve cesetler nedeniyle kötü bir şöhrete sahip oldu" dedi.
Kampanya aynı zamanda dağcıların güvenliğini de artırmayı amaçlıyor.
Binbaşı Karki, birçok kişinin cesetleri görünce şaşırdığını söylüyor; geçen yıl bir dağcı, Everest Dağı'na giderken bir ceset gördükten sonra yarım saat hareket edememişti.
Maliyet ve diğer zorluklar
Pek çok kişinin Nepal'deki dağlarda ölen yakınlarının cenazelerini almaya gücü yetmiyor. Maddi imkanları olsa bile çoğu özel şirket, çok tehlikeli olduğu için cesetlerin ölüm bölgesinden alınmasına yardım etmeye yanaşmıyor.
Ordu bu yıl her bir cesedin alınması için beş milyon rupi (37 bin 400 dolar) ayırdı. Bir cesedi 8.000 metreden indirmek için 12 kişiye ihtiyaç var ve her birinin dört tüp oksijene ihtiyacı var.
Bir tüpün maliyeti 400 dolardan fazla, bu da yalnızca oksijen için 20 bin dolara ihtiyaç duyulduğu anlamına geliyor.
Her yıl, rüzgar döngüleri nedeniyle tırmanıcıların 8.000 metreden çıkıp inebileceği yalnızca 15 günlük bir zaman aralığı oluşuyor. Ölüm bölgesinde rüzgar hızı genellikle saatte 100 km'yi aşıyor.
Cesetlerin yerini tespit ettikten sonra ekip, diğer dağcıları rahatsız etmemek için çoğunlukla hava karardıktan sonra çalıştı. Lhotse ve Nuptse'yi de kapsayan Everest bölgesinde, ana kamptan inip çıkanlar için tek bir merdiven ve teleferik bulunuyor.
Sherpa, "Cesetleri ölüm bölgesinden geri getirmek çok zordu. Birçok kez ekşi su kustum. Diğerleri öksürmeye devam etti ve çok fazla baş ağrıları oldu çünkü çok yüksek irtifada saatlerce vakit geçirdik” diyor.
8.000 metrede, şerpalar bile yalnızca 25 kg'a kadar yük taşıyabiliyor; bu, daha düşük irtifalardaki kapasitelerinin yüzde 30'undan daha azını oluşturuyor.
Lhotse Dağı'nın 8 bin 516 metre yükseklikteki zirvesi yakınındaki cesedin, 12 yıl boyunca güneşe ve kara maruz kalması sonucu rengi solmuştu. Sherpa, cesedin yarısının kara gömüldüğünü söylüyor.
Geri getirilen dört dağcının cesetleri de öldükleri pozisyonda bulundu. Donmuş olmaları, uzuvlarının hareket ettirilemeyeceği anlamına geliyordu ve bu da taşımayı daha da zorlaştırıyordu.
Nepal yasaları, tüm cesetlerin yetkililere iade edilmeden önce en iyi durumda kalması gerektiğini belirtiyor; bunlara herhangi bir zarar verilmesi cezayla sonuçlanabiliyor.
Temizlik ekibi, cesetleri arkadan itmek veya önden çekmek mümkün olmadığından, kademeli olarak aşağıya indirmek için bir halat sistemi düzenledi. Bazen cesetler kayalık ve buzlu arazide sıkışıp kalıyordu ve onları tekrar çıkarmak oldukça zahmetli bir işti.
Sherpa, Çek dağcıya ait olduğu varsayılan cesedin yaklaşık 3,5 km uzaklıktaki en yakın kampa getirilmesinin aralıksız 24 saat sürdüğünü söyledi. Ekip daha sonra cesedi başka bir alt kampa indirmek için 13 saat daha harcadı.
Cesetlerin bir sonraki durağı helikopterle Katmandu'ya yapılacak bir yolculuktu ancak mürettebat, elverişsiz hava koşulları nedeniyle beş gün boyunca Namche kasabasında mahsur kaldı. 4 Haziran'da güvenli bir şekilde başkente ulaştılar.
Kimlik tespiti
Dört ceset ve iskelet Katmandu'daki bir hastanede tutuldu.
Ordu, iki cesedin kimlik belgelerini buldu: Çek dağcı Milan Sedlacek ve 2017'de ölen Amerikalı dağcı Ronald Yearwood. Nepal hükümeti ilgili büyükelçiliklerle iletişim halinde olacağını açıkladı.
Diğer iki cesedin kimlik tespiti çalışmaları ise sürüyor.
Şerpa dağcıları ve rehberleri, kayıp dağcıların konumlarını ve olası kimliklerini takip ediyor, böylece bazı cesetler hakkında potansiyel bilgiler sağlıyorlar. Tüm cesetlerin yabancılara ait olduğuna inanıyorlar ancak hükümet bu bilgiyi henüz doğrulamadı.
Himalayalar'da bugüne kadar yaklaşık 100 şerpanın öldüğü kayıtlara geçti; pek çok aile, sevdiklerinin cenazelerine özel Budist ayinlerini gerçekleştirmek için yıllardır bekliyor.
Yetkililer, cesetlerin bir yabancıya ya da bir Nepalliye ait olup olmadığına bakmaksızın, kimlik tespitinden üç ay sonra kimse gelip onları almaya gelmezse cesetleri gömeceklerini söylediler.
Sherpa, Himalayalar'a ilk kez 20 yaşında tırmanmış. Kariyeri boyunca Everest'e üç kez, Lhotse'ye ise beş kez tırmanmış.
“Dağcılar tırmanışla meşhur oldular. Himalayalar bize pek çok fırsat verdi.
"Ölü bedenleri geri getirmek gibi özel bir işi yaparak, Büyük Himalayalara borcumu ödeme zamanım geldi" diyor.
BBC TÜRKÇE
