Manisalı Bir Yahudi Çocuğun Amerika’dan Memleketine Uzanan Mirası
Manisalı Sefarad Yahudisi Morris Şinasi'nin, ABD'de kurduğu sigara fabrikasından kazandığı servetle doğduğu topraklara çocuk hastanesi armağan etmesi, vefa ve hayırseverliğin unutulmaz örneklerinden biri olarak tarihe geçti.
Editor1
Manisalı Bir Yahudi Çocuğun Amerika’dan Memleketine Uzanan Mirası
YEREL GÜNDEM / TÜRKİYE
Sigara İmparatorluğundan Çocuk Hastanesine Uzanan Bir Hayat
Osmanlı döneminde Manisa’da doğan ve adı Musa Eskenazi olan bir çocuk, ileride ABD’de kendi kurduğu sigara fabrikasıyla servet kazanacak, ama kazandığı bu serveti doğduğu şehre, çocuklara, yani geleceğe adayacaktı. Bugün “Şinasi Morris” adıyla bilinen bu adamın hikayesi, sadece bir başarı öyküsü değil; aynı zamanda vefanın, köklerini unutmamanın ve hayırseverliğin eşsiz bir örneğidir.
Hastalıktan Kurtulan Çocuk, Sonra Binlercesini Kurtardı
1855’te fakir bir Sefarad Yahudi ailesinin çocuğu olarak Manisa’da dünyaya gelen Musa Eskenazi, henüz 9 yaşında kuşpalazı (difteri) hastalığına yakalandı. O dönemde birçok doktorun kendisini tedavi etmeyi reddetmesine rağmen, Müslüman bir doktor olan Şinasi Bey onu tedavi etti. Ailesi, bu iyiliği unutmadı ve ona ikinci isim olarak Şinasi’yi verdi. Bu olay, ileride onun hayatına yön verecek derin bir vefa duygusunun temeli oldu.
Tütünün İzinde: Mezarlıktan Amerika’ya Uzanan Yol
Genç yaşta ailesine katkı sağlamak için çalışmaya başlayan Musa, okuma yazma bilmediği için ilk işinden atıldı. Ancak Manisa’da bir tütün tüccarının yanında çalışmaya başlayınca hayatı değişti. Patronunun güvenini kazanarak Mısır’a gönderildi. Orada bir iş insanı olarak sivrildi ve 25 bin dolarlık borçla Amerika’ya göç etti.
Amerika’da sigara sarma makinesi icat ederek Kolomb Dünya Fuarı’nda büyük ilgi gördü. Manisa’dan kardeşi Solomon’u yanına alarak, Broadway’de “Schinasi Brothers Company” adlı bir sigara fabrikası kurdu. Ürünlerinde Manisa ve Akhisar'dan getirdiği kaliteli tütünleri ve yine bu bölgelerden götürdüğü usta işçileri kullandı. Kısa sürede Türk tipi sigaralarıyla büyük başarı yakaladı.
Vefasını Unutmadı: Manisa’ya 1 Milyon Dolarlık Çocuk Hastanesi
Morris Şinasi, zenginlik ve itibara ulaştıktan sonra memleketini asla unutmadı. 1928’de vefat etmeden önce servetinin 1 milyon dolarını Manisa’da bir çocuk hastanesi kurulması için vakfetti. 200 bin dolarla hastanenin inşaatı tamamlandı. Kalan 800 bin dolar ise Amerikan borsasına yatırıldı. Bu yatırımlardan elde edilen gelir hâlâ hastanenin ihtiyaçlarını karşılamaya devam ediyor.
Manisa’daki bu çocuk hastanesi, sadece tıbbi altyapısıyla değil, kendine ait çiftliği, hayvanları ve taze gıda üretimiyle de çocuk sağlığına bütüncül yaklaşımıyla dikkat çekiyor. Dönemin şartlarında ambulans ve makam aracı olarak kullanılan faytonlar bile Morris Şinasi tarafından planlandı. Her üç yılda bir, kurduğu vakfın mütevelli heyeti ABD’den Manisa’ya gelerek hastaneyi denetlemeye devam ediyor.
Philip Morris’le Karıştırmayın: Gerçekler ve Efsaneler
Morris Şinasi’nin kurduğu Schinasi Brothers Company’nin, günümüzün tütün devi Philip Morris’le doğrudan bir bağlantısı bulunmamaktadır. Philip Morris markası, 1847’de Londra’da başka bir girişimci tarafından kurulmuştur. Ancak iki Morris’in isim benzerliği halk arasında sıkça karıştırılır. Morris Şinasi, 1916’da şirketini American Tobacco Company’e satarak iş hayatından tamamen çekildi.
Bir Anadolu Yahudisinin Sessiz Mirası
Bugün Manisa’daki çocuk hastanesi, hâlâ onun adına hizmet vermeye devam ediyor. Varlıklı bir Amerikalı girişimci olmasına rağmen, Morris Şinasi hayatının en büyük eserini Anadolu’da bıraktı. Hastanenin duvarındaki anı plakasının arkasında ise onun külleri yatıyor. Bu jest, onun Anadolu’ya duyduğu sonsuz bağlılığın bir simgesi.
Tarihin bu önemli figürü, bir mezarlık bekçisiyken okuma yazma bilmediği için işten atılan, ama sonra binlerce çocuğun hayatına dokunan bir vizyonere dönüştü. “Okuma yazma bilseydim belki sadece iyi bir bekçi olurdum” sözleriyle kendisini tanımlayan Morris Şinasi, başarıdan çok anlamın ve iyiliğin peşinde bir hayat sürdü.
