Transdinyester problemi ilk olarak İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından Moskova, Besarabia'yı geri almasıyla başladı. 2 Ağustos 1940'ta Bessarabia ve Dinyester Nehri'nin Transdinyester olarak bilinen doğu kıyısındaki bölge, SSCB'nin yeni bir üst düzey cumhuriyeti olan Moldavya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak birleştirildi.

İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda Moldova üzerinde egemenliğini tesis eden Sovyet liderliği, yeni cumhuriyeti kontrol etmek ve Romanya'nın milliyetçi duyarlılığını azaltmak için artık etnik Rusları görevlendirdi. 1980'lerin sonunda Ukraynalılar ve Ruslar nüfusun yaklaşık dörtte birini oluşturuyordu ve birçoğu Transdinyester'de yoğunlaşmıştı. Ancak Sovyetler Birliği zayıfladıkça, Moldova'nın komünist liderliği Cumhuriyet'in Romanya mirasını ve kimliğini giderek daha fazla vurgulayarak Transdinyester ile gerilimi artırdı.

Ağustos 1991'de Transdinyester liderleri bölgenin ayrılarak Pridnestrovian Moldavya Cumhuriyeti'ni (PMR) oluşturduğunu ilan etti. Yarım yıldan biraz fazla bir süre sonra, 2 Mart 1992'de, bağımsızlığını yeni kazanan Moldova Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler'e katıldığı gün, ilk çatışma patlak verdi.

Moldova ve Transdinyester güçleri arasında çatışmalar yaşanırken, Transdinyester'de konuşlanan Rus birlikleri devreye girdi. Çatışma, dört buçuk ay sonra tarafların ateşkes konusunda anlaşmaya varmasına dek devam etti. Anlaşma şartlarına göre Rusya Federasyonu, uluslararası barış gücüne asker göndermenin yanı sıra Transdinyester'de ayrı bir askeri birlik bulunduracak ve böylece yeni fiili devletin varlığının garantörü haline gelecekti.

BM Genel Kurulu'nun askerlerin geri çekilmesi yönündeki çağrılarına rağmen bugüne kadar varlığını devam ettiren yaklaşık 1.500 Rus askeri, Transdinyester'de kaldı. Sonraki yıllarda Transdinyester sorununu çözmeye yönelik uluslararası çabaların tümü başarısız oldu. Taraflar etkileşimde bulunurken, hiçbiri meseleyi çözmeye yanaşmadı. Halen oldukça büyük bir Rus yanlısı nüfusa sahip olan Moldova'da pek çok kişi için, ortaya çıkacak bir çözüm daha fazla Rusça konuşanın ortaya çıkmasını sağlayacak ve böylece Moskova'nın ülkenin iç işlerindeki nüfuzunu güçlendirecek.

Uluslararası hukukun sınırlarında yer alan Transdinyester'in ise Rusya'dan aldığı sübvansiyonlardan ve kaçakçılık ile organize suçtan elde ettiği kazançlardan vazgeçmek anlamına gelecek bir çözüme ulaşma konusunda pek isteği yok. Bu durum ayrıca Moskova'nın da işine geliyor. Çünkü bu çatışma devam ettiği müddetçe Rusya, Moldova'nın batıya yaklaşmasının önünü kesebilecek. Bunun en büyük nedeni ise ne AB’nin ne de NATO’nun bölünmüş bir devletle ilgilenmeye yanaşmaması. Bu durumda da bölge olduğu gibi Rus hakimiyeti altında kalmaya devam edeceğe benziyor.

Transdinyester’deki 30 yıllık göreceli barışın ardından Ukrayna savaşının patlak vermesi statükoyu kökten şekillendirdi. Bir yıldan biraz daha uzun bir süre önce Moldova, sadık bir Avrupa yanlısı başkan olan Maia Sandu'yu seçmişti. Sonuç olarak, Rus kuvvetlerinin Ukrayna'nın kontrolünü ele geçirmesi halinde Moldova'nın, Moskova'nın bir sonraki hedefi haline geleceğine dair korkular oluştu. Bu endişeler 2022 ortalarında Transdinyester'de düzenlenen ve birçok kişinin Rus işgali için bahane olarak gördüğü bir dizi saldırıya olanak sağladı. Buna karşılık Moldova batıya yaklaşmak için acil adımlar attı.

Bazı Moldovyalılar tarafsızlıktan vazgeçip NATO'ya katılmayı teklif ederken devlet yetkilileri bunun aksine adım atarak AB üyeliğine odaklandı. Mart 2022'de bloğa katılmak için başvuruda bulunan Moldovya’ya üç ay sonra aday statüsü verildi ve Aralık 2023'te resmi üyelik görüşmelerine başlamasına izin çıktı.

Ukrayna kuvvetlerinin Rus ordularına karşı gösterdiği direnç Rus kuvvetlerinin Ukrayna'nın güneyini geçip Transdinyester'deki garnizonla bağlantı kurma ihtimali zayıflattı. Fakat Rusya, özelliklede Gagavuzya üzerinden organize ettiği yeni siyasetiyle buradaki elini çekmeyeceğinin sinyallerini veriyor.

YENİ ÇAĞ