AYM, Cumhurbaşkanı’nın rektör atama ve Merkez Bankası Başkanı’nı süresi dolmadan görevden alma yetkisini iptal etti
Uçum’dan iptal açıklaması: Yetki iptali yok
Editor1
AYM, Cumhurbaşkanı’nın rektör atama ve Merkez Bankası Başkanı’nı süresi dolmadan görevden alma yetkisini iptal etti
Anayasa Mahkemesi, “Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi”ne uyum çerçevesinde çıkarılan 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin (KHK) bazı maddelerini iptal etti.
AYM’nin iptal ettiği düzenlemeler arasında Cumhurbaşkanı’nın rektör atama yetkisi ile Merkez Bankası Başkanı’nı görev süresi dolmadan görevden alma yetkisi de var.
AYM; bu düzenlemelerin “KHK ile yapılamayacağı” gerekçesiyle iptal kararı verdi. İptal kararı, 12 ay sonra yürürlüğe gireceği için, TBMM’nin bu süre zarfında yeni yasal düzenleme yapması gerekiyor.
Anayasa Mahkemesi’nin, 16 Nisan 2017 referandumuyla hayata geçen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum kapsamında 2018 tarihli anayasaya uyum amacıyla çıkarılan 703 sayılı KHK’nın bazı maddelerinin iptal edilmesine ilişkin gerekçeli kararı Resmi Gazete’de yayımlandı.
CHP, KHK’nın bazı maddelerinin iptali için AYM’ye başvurmuştu.
KHK’nın büyük bölümü, yeni sisteme uyum için devlet birimlerinin yeni sisteme göre uyarlanmasını içeriyordu. Bunlar arasında, Bakanlar Kurulu yerine “Kabine” denmesi, yeni sistemde “Başbakan”ın yetkilerine ilişkin ifadelerin de “Cumhurbaşkanı” olarak değiştirilmesi de vardı.
Ancak KHK’da başkanlık sistemine uyumun dışında da yasa değişikliklerine de gidildi. AYM sözkonusu KHK’nın bazı hükümlerini “KHK ile düzenlenemeyeceği”, bazılarını ise “uyum yasası ile ilgisi olmadığı” gerekçesiyle iptal etti.
Söz konusu KHK’da üniversite rektör atamalarında da değişiklik yapılmıştı. Rektörlerin, üniversitelerin seçeceği altı adaydan, Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’ün Cumhurbaşkanı’na sunacağı üç aday arasından cumhurbaşkanınca atanacağına ilişkin YÖK Yasası’ndaki düzenleme, KHK ile değiştirildi. Cumhurbaşkanı’na, rektörü doğrudan atama yetkisi verildi.
'KHK ile yapılamaz'
Anayasa Mahkemesi, cumhurbaşkanının rektör atama yetkisini “esastan” bozmamakla birlikte, KHK ile bu düzenlemenin yapılacağını belirterek, “usul” yönünden iptal etti. Gerekçede şu ifadelere yer verildi:
"Devlet üniversitelerine rektör atanma şartlarında değişiklik öngören kural, Anayasa'nın İkinci Kısmı'nın Dördüncü Bölümü'nde yer alan kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa'nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır.”
AYM ayrıca, YÖK’ün 7 üyesinin Üniversitelerarası Kurul (ÜAK) tarafından belirlenmesinin ardından Cumhurbaşkanı tarafından atanması koşulunu da, anayasa değişikliğine uyum kapsamında olmaması ve KHK ile düzenlenemeyeceği gerekçesiyle iptal etti.
Merkez Bankası Başkanı ile ilgili düzenleme de iptal
703 sayılı KHK ile “anayasaya uyum” kapsamında parlamenter sistemde Bakanlar Kurulu’nda bulunan Merkez Bankası Başkanı’nı atama yetkisine ilişkin de değişiklik yapılmıştı.
Merkez Bankası Başkanı’nın Bakanlar Kurulu tarafından 5 yıllık süre içinde atanacağına ilişkin hüküm yürürlükten kaldırılmış, Merkez Bankası Başkanı’nın cumhurbaşkanı tarafından atanacağı hükme bağlanmıştı.
KHK; cumhurbaşkanına da Merkez Bankası Başkanı’nı görevden alma yetkisi veriyordu. AYM, bu yetkinin de KHK ile düzenlenemeyeceği gerekçesiyle iptali yönünde karar verdi.
Yasal düzenleme gerekiyor
Anayasa Mahkemesi kararında, iptal kararlarının 12 ay sonra yürürlüğe girmesi kararı verdi. Bu, iptal edilen maddelerle ilgili TBMM’ye yasa çıkarmak için 1 yıl süre vermek ve KHK hükümlerinin de bu süre dolana kadar yürürlükte kalacağı anlamına geliyor.
Uçum’dan iptal açıklaması: Yetki iptali yok
AYM’nin iptal kararlarına ilişkin, Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Başkanvekili Mehmet Uçum, sosyal medya hesabından açıklama yaptı.
Yetki Yasası kapsamında çıkarılan 703 sayılı KHK ile 2375 hükümle ilgili düzenleme yapıldığını anımsatan Uçum, AYM’ye 108 konuda iptal başvurusu yapıldığını bildirdi. Rektör ve Merkez Bankası Başkanı atama yetkisiyle ilgili iptallerin “esasla” ilgili olmadığını belirten Uçum, şu ifadelere yer verdi:
"Ayrıca rektörler ve merkez bankası başkanı konusunda verilen iptaller konu bakımından (KHK ile değil kanunla düzenleme olması gerektiği gerekçesiyle) yapılmış olup esas bakımından bir iptal yoktur. Yani AYM Cumhurbaşkanı'nın rektör atama ve Merkez Bankası başkanını atama/görevden alma yetkisini iptal etmemiştir. Cumhurbaşkanının yetkileri 3 sayılı CBK'da (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi) aynen devam ediyor.
"Ayrıca iptallerin yürürlüğe girmesi için 12 ay süre verilmiştir. Bu süre içerisinde TBMM’nin kanun gerektiren düzenlemeleri yapacağı da öngürülmelidir. Öte yandan Cumhurbaşkanının rektör atama yetkisi zaten iptal edilemez. Çünkü yetki Anayasadan doğuyor.
"Anayasa Madde 130 ….. Kanunun belirlediği usul ve esaslara göre; rektörler Cumhurbaşkanınca, dekanlar ise Yükseköğretim Kurulunca seçilir ve atanır.”
BBC TÜRKÇE
