AYM kapısında adalet kuyruğu
'Tek adam rejimi'nde artan hak ihlalleri bireysel başvurulara yansıdı
Editor1
AYM kapısında adalet kuyruğu: 'Tek adam rejimi'nde artan hak ihlalleri bireysel başvurulara yansıdı
İktidarın eleştirilerinin hedefindeki Anayasa Mahkemesi (AYM), kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların neden olduğu hak ihlallerine ilişkin istatistikleri açıkladı. 23 Eylül 2012’de başlayan bireysel başvuru sayısı 11 yılda 579 bini buldu. Son iki yıldaki toplam sayı ise 220 bine yaklaştı. 2018’de cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesinden sonra 406 bin başvuru yapıldı. En çok ihlal, makul sürede yargılanma hakkına ilişkin oldu. Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği yönündeki karar sayısı TİP milletvekili Can Atalay’la birlikte 17’ye yükseldi.
İktidar kanadından AYM’ye yönelik eleştiriler sürerken AYM de iş yükünün fazlalılığından yakınıyor. 11 yılda yapılan toplam başvuru sayısı, 579 bin 754. Bunların 406 bin 275’i, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilen 2018’den bu yana yapıldı. En çok başvuru 109 bin 779 ile 2022’de olurken 2023’te yapılan başvuru sayısı da 108 bin 816 olarak gerçekleşti. Böylece yalnızca iki yılda yapılan başvuru sayısı 218 bin 595 olarak kayıtlara geçti.
Bugüne kadar yapılan toplam 579 bin 754 başvurunun 484 bin 711’i sonuçlandırıldı. Başka bir ifadeyle sonuçlandırılan başvuru oranı yüzde 83.6 oldu. 95 bin 43 başvuru ise halen AYM’nin önünde bekliyor. Bugüne kadar sonuçlandırılan dosyaların 395 bin 309’unda “kabul edilmezlik”, 72 bin 560’ında “en az bir hakkın ihlali”, 13 bin 498’inde “idari ret”, 1333 dosyada ise “hakkın ihlal edilmediği” yönünde karar verildi. Dosyaların 2 bin 11’inde de “düşme, dosya kapatma, başvurunun reddi” gibi kararlar çıktı.
‘MAKUL SÜRE’ VURGUSU
AYM’nin, pilot karar verdiği ve Meclis’te somut adım atılmadığı gerekçesiyle artık incelemeyeceğini duyurduğu makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle AYM önüne gelen dosya sayısı da patladı. 2023’te makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla yapılan başvuru sayısı 49 bini geçti. Toplam başvuru sayısı ise 143 bin 696 oldu. Başvuruların 139 bin 12’sinde karar verildi.
AYM, kararlarında toplam 73 bin 700 kez hak ihlalinin yaşandığını tespit etti. İhlal kararı verilen başlıklar özetle şöyle:
- Makul sürede yargılanma hakkı: 56 bin 443.
- Adil yargılanma hakkı: 4 bin 240.
- Mülkiyet hakkı: 4 bin 238
- İfade özgürlüğü: 4 bin 131
- Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı: 1403
- Özel hayatın ve aile hayatının korunması hakkı: 1266
- Kötü muamele yasağı: 590
- Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı: 305
- Yaşam hakkı: 227
- Ayrımcılık yasağı: 140
17 KARARIN 2’Sİ ATALAY HAKKINDA
AYM’nin istatistiklerine, TİP milletvekili Can Atalay da yansıdı. 30 Eylül 2023’e kadar 15 olan seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği yönündeki karar sayısı, TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’a ilişkin Ekim ve Aralık 2023’teki iki ihlal kararının eklenmesiyle 17’ye yükseldi.
CUMHURİYET
