İki yıla yakın bir süredir devam eden Ukrayna-Rusya savaşında cephedeki “tıkanma”nın aksine diplomasi arenasında dikkate değer hareketlilik yaşanıyor. Bunlardan birincisi Batı Cephesi’ndeki “savaş yorgunluğu”nun da etkisiyle Ukrayna’ya verilen destekte gözle görülür yaşanan aşınma. İkincisi “bu aşınmaya” buna olarak ABD ve Almanya’nın tarafları toprak karşılığında masaya oturtma planı. Üçüncüsü Vlodimir Zelenski yönetimi ve Ukrayna içinde yaşanan anlaşmazlıklar, çatışmalar.  Dördüncüsü ise hem Batı’da hem de Ukrayna cephesinde Rusya’nın yenilgiye uğratılamayacağına dair inanışın güçlenmesi. Amerikalı Cumhuriyetçi Senatör JD Vance’ın, “Ukrayna’nın günün sonunda Rusya’ya bazı topraklarını bırakmak zorunda kalacağını ve bu savaşı bitirmemiz gerektiğini kabullenmek ABD’nin çıkarına olacaktır” sözleri bu durumun en yalın ifadesi.

Kiev’de yaşayan gazeteci-yazar Deniz Berktay, Ukrayna’daki savaşı ve Batı’daki çatlağı değerlendirdi. Savaşın başından bu yana Kiev’de olan Berktay’ın “Ukrayna: Dünyanın Siyasi Fay Hattı” kitabı geçtiğimiz aylarda raflardaki yerini almıştı.

"Ukrayna: Dünyanın Siyasi Fay Hattı" başlıklı kitabınıza referansla “fay hatlarında” ne tür bir sarsıntı/kırılma yaşanıyor?

Ukrayna, geçiş yolları üzerinde yer alan, bu nedenle de hem Batı’nın hem de Rusya’nın göz diktiği bir bölge. Rusya’nın Ukrayna’yı kendi nüfuzu altında bulundurmak istemesinin ayrıca tarihten gelen, milli ve dini nedenleri var. Bu özellikleri nedeniyle Ukrayna, Rusya ile Batı arasında bir çatışma bölgesi. Bunun dışında, Ukrayna, hem Doğu ile Batı arasında kalmış olması, hem de tarih boyunca farklı ülkelerin yönetiminde bulunmuş olması nedeniyle, Doğu ile Batı’nın bir buluşma noktası idi. Ukrayna’da Rusya ve Batı arasındaki fay hattı, eskiden, Galiçya’yı ayıran Zbruç Nehri’nden geçiyordu. Ukrayna’da Rus kültüründen ve etkisinden arınmaya yönelik politikaların da sonucunda bu fay hattı, giderek doğuya kaymaya başladı. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ile başlayan bu savaşta bazı çevrelerin, bu ortamdan yararlanarak Ukrayna toplumunun tamamen Rusya karşıtı bir topluma dönüştürme çabasında olduğunu görüyoruz. Böylelikle, eğer Biden ve çevresindekilerin istediği olursa Ukrayna, Batı’nın bir ileri karakolu haline gelecek ve Batı ile Rusya arasındaki fay hattı, Ukrayna-Rusya sınırından geçecek.

Savaşın gidişatına dair neler konuşuluyor, ne tür tartışmalar yaşanıyor?

Rusya, şu ana kadar bu savaşta istediğini elde edemedi. Fakat işler, Ukrayna’nın istediği gibi de gitmiyor. Ukrayna, 4 Haziran’da Rusların işgalindeki bölgeleri geri almaya yönelik karşı taarruza başladı. Ne var ki, aradan altı aydan fazla zaman geçmesine rağmen, Ukrayna’nın kazanımları çok sınırlı kaldı. Savaşın tıkandığını bizzat Ukrayna Başkomutanı Valeri Zalujni söylüyor. Ayrıca, Rusya, bazı bölgelere yığınak yaparak yeni bir taarruza girişti ve yavaş yavaş, tekrar inisiyatif ele geçirmeye başladı. İleriki aylarda durum nasıl olur bilinmez. Fakat şu an için Ukrayna açısından durum iç açıcı değil. Ukrayna’da gazeteciler, uzmanlar, “Nerede hata yapıldı?” sorusuna yanıt arıyorlar. Bu şartlarda, Ukrayna’da beklentilerin daha mütevazı hale geldiğini söyleyebiliriz.

Washington ve Batı’nın “savaş uzun sürecek” söyleminden “sonsuz savaş olmayacak” söylemine dönüş neden? ABD ve Batı’nın yardım ve destekleri azaltma açıklamaları neyin işareti?

ABD’de Biden yönetimi ve İngiltere, hem Karadeniz ve çevresine egemen olmak, hem de bu savaş vesilesiyle Rusya’yı yıpratmak için, savaşın kısa sürede sona ermemesini, uzun sürmesini arzu ettiler. Bu amaç doğrultusunda, Avrupa’yı da seferber etmeyi başardılar. Ne var ki, Rusya’nın zannedildiği şekilde kısa sürede dize getirilemeyeceği görüldü. Ayrıca Rusya, silah konusunda İran ve Kuzey Kore’den destek almaya başladı. Savaş beklenenden uzun sürünce ve Rusya çökme alametleri göstermeyince, Batı dünyasında yorgunluk belirtileri giderek arttı.

Avrupa ülkelerindeki atmosfer, geçen yılkinden çok farklı. Rusya’ya uygulanan yaptırımların sıkıntısını hissediyor. Batı dünyasında “Ukrayna bir şekilde Rusya’yla anlaşsın” diyenlerin sesleri daha gür çıkmaya başladı. Hele ABD’de bu savaşa mesafeli yaklaşan Cumhuriyetçilerin güçlenmesi, ABD yönetiminin bile Ukrayna’ya desteğini epey zora soktu. Belirsiz bir döneme girilmiş durumda.

Zelenski’nin savaş sebebiyle seçime gitmemesi nasıl karşılandı?

Ukrayna’da muhalifler, seçimlerin bu şartlarda yapılmasını kesinlikle istemiyor. Çünkü devlet aygıtının savaş nedeniyle hükümeti denetimine tabi olduğu şartlarda seçim yapılmasının, Zelenski’ye bir beş yıl daha hediye etmek anlamına geleceğini düşünüyorlar. Batı dünyası da bu şartlarda yapılacak bir seçime sıcak bakmıyor.

BİRGÜN