İZMİR'DEKİ KALELER

Foça (Beş Kapılar) Kalesi

İzmir’in Foça ilçesinde yer alan kale, beş kapısı olması nedeniyle Beş Kapılar adıyla da bilinmektedir. 12 İyon Kenti’nden biri olan Phokaia’da Bizans hakimiyetinde bulunduğu MS. 11. yüzyılda şehre hâkim bir konumda inşa edilmiştir. 1200’lü yılların sonunda Cenevizler’in yönetimine geçmiş ve kale surları onarılmıştır. Phokaia kentinin 1455’te Osmanlı egemenliğinde geçmesi sonrası surlar tekrar onarılmış ve kuleler yapılmış, girişine de 1538-1539 yıllarında Kanuni Sultan Süleyman döneminde onarıldığına dair bir kitabe eklenmiştir. Günümüzde Açık Hava Tiyatrosu olan bölümü ise Osmanlı Dönemi’nde kayıkhane olarak kullanılmıştır.

Çandarlı Kalesi

İzmir’in Dikili ilçesine bağlı Dikili Mahallesi’nde yer alır. Kalenin ne zaman inşa edildiği kesin olmasa da 1300’lü yıllarda bölgeye hakim olan ve ticarî faaliyetler yürüten Cenevizlilerin burayı da kontrol altına aldığı ve limanın güvenliğini sağlamak için kullandığı bilinmektedir. Kalede restorasyon çalışmaları da yapan Cenevizliler, bu kale sayesinde çevreye ve bölge ticaretinde hakimiyetlerini arttırmışlardır. Dikdörtgen planlı kale; kuleleri, kapıları ve duvarları günümüze ulaşmıştır.

Sığacık Kalesi

İzmir’in Seferihisar ilçesinin kaleyle aynı adlı mahallesinde yer alır. Sığacık Limanı’nın kuzeydoğusunda bulunan kalenin Selçuklu Dönemi’nde inşa edildiği düşünülmektedir.

Aydınoğulları ve Osmanlı egemenliğinde kaldığı dönemlerde tamir edilmiştir. En önemli çalışma Kanuni’nin Rodos Seferi öncesi Piri Reis’in önerisiyle yapılmıştır. Donanma Komutanı Parlak Mustafa Paşa öncülüğünde yapılan çalışmalarda Teos’tan getirilen taşlar da kullanılmıştır. Bir dönem deniz üssü olarak kullanılan kale, daha sonra gümrük kontrol merkezi olarak hizmet vermiştir.

İzmir Liman Kalesi

14. yüzyılın başında İzmir’de Kadifekale ve Liman Kalesi olmak üzere iki kale olduğu bilinmektedir. Kadifekale günümüze ulaşmış, Liman Kalesi ise yıkılmıştır.

1200’lerde Bizans İmparatoru III. Ionnes tarafından günümüzde Hisarönü olarak adlandırılan ve denizden içeride kalan bir yere inşa ettirilmiştir. 1261’de Cenevizliler’in St Pierre adıyla kullanmaya başladığı kale, Aydınoğlu Mehmet Bey Kadifekale’yi aldığında halen Ceneviz hakimiyetindeymiş. Çeşitli savaşlar sonrası Aydınoğulları ve sonrasında Haçlı Ordusu’nın kontrolüne geçen kale 1402’de Timur tarafından kuşatılmıştır. Kuleleri ve burçları yıkılmış, önce Aydınoğlu Cüneyd Bey’e bırakılmış, 1424 yılında ise yönetimi Osmanlı’ya geçmiştir.

Kale, Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde bölge güvenliğini sağlamak amacıyla onarılmıştır. Sancakburnu Kalesi’nin inşası sonrası Liman Kalesi’ne ihtiyaç kalmamış ve Eski Kale (Kale-i Atik) olarak anılmaya başlamıştır. Kale, 1871 yılında yıkılmıştır. 

SAFİYE AYDIN / AYDIN DENGE