İran'da cumhurbaşkanı seçilen reformcu Mesud Pezeşkiyan kimdir?
Mesud Pezeşkiyan kimdir?
Editor1
İran'da cumhurbaşkanı seçilen reformcu Mesud Pezeşkiyan kimdir?
İran’da dün yapılan seçimin ikinci turunda reformcu Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar rakibi Said Celili'yi yenerek cumhurbaşkanı seçildi.
Pezeşkiyan, 30 milyondan fazla oyun yüzde 53,3'ünü aldı. Celili'nin oy oranı ise yüzde 44,3'tü.
Sosyal medya hesabından yaptığı ilk açıklamada Pezeşkiyan, "Sevgili İran halkı, seçimler sona erdi ve bu ortaklığımızın sadece başlangıcı. Size elimi uzatıyorum ve bu yolda sizi yalnız bırakmayacağıma şerefim üzerine yemin ediyorum" dedi.
Seçimin ilk turu 28 Haziran'da yapılmıştı ve hiçbir aday çoğunluğu elde edememişti.
Mesud Pezeşkiyan oyların yüzde 42,5'ini, Said Celili ise yüzde 38,6'sını almıştı.
Birinci turda katılım oranı yüzde 40'da kalmıştı.
Bu, 1979 İslam devriminden bu yana İran'daki cumhurbaşkanlığı yarışındaki en düşük katılım oranı olarak kayıtlara geçti.
İkinci turda ise katılım oranı yüzde 50'ye yükseldi.
Seçim, İran'da cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin Mayıs ayında yedi kişinin öldüğü bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından ilan edildi.
Pezeşkiyan'ın destekçileri, bu sabah kesin sonuçlar açıklanmadan önce Tahran ve diğer bazı şehirlerde kutlama yapmak için sokaklara döküldü.
Sosyal medyada paylaşılan videolarda, çoğunlukla gençlerin sokaklarda dans ettiği ve Pezeşkiyan'ın kampanyasının imzası olan yeşil bayrağı salladığı, yoldan geçen arabaların ise korna çaldığı görülüyor.
Mesud Pezeşkiyan kimdir?
Mesud Pezeşkiyan İran siyasetinde reformcu olarak tanımlanan siyasi kanatta yer alıyor ve kampanya sürecindeki söylemleri ile diğer isimlerden farklılaştı.
69 yaşındaki siyasetçi en çok kadınlara karşı katı başörtü kurallarını dayatan ahlak polisinin eylemlerinin "ahlaksız" olduğuna yönelik açıklamasıyla dikkat çekti.
Pezeşkiyan bu dayatma için, "Eğer belli kıyafetleri giymek günahsa, bu nedenle kadınlara yapılanlar 100 kat daha büyük bir günah. Bir kimseye giyiminden dolayı baskı yapma izni verildiği dinin hiçbir yerinde yazmıyor" dedi.
Siyasetçi ayrıca İran ekonomisine büyük zarar veren yaptırımları ortadan kaldırmak için Batı ile ilişkileri iyileştirmeye ve nükleer müzakereleri yeniden canlandırma sözü verdi.
Pezeşkiyan İran'ın kapsamlı internet sansürlerini kaldıracağını da söyledi.
Ancak İran'ın yönetim sisteminde cumhurbaşkanının önemli politika değişikliklerine gitmesi pek mümkün değil. Bu tür kararlar Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney tarafından alınıyor.
Fakat cumhurbaşkanının İran'ın siyasetteki tonunu etkilemesi mümkün ve 85 yaşındaki Hamaney'in halefinin seçilmesiyle de yakından ilgilenecek.
Pezeşkiyan, İran'ın teokratik yönetimine sadık görünüyor ve dini yönetimle karşı karşıya gelmeye pek niyeti yok. Siyasetçi şimdiye kadar verdiği röportajlarda Hamaney'in politikalarına karşı çıkmayacağına söz verdi.
2008'den beri milletvekili olan ve etnik azınlıkların haklarını destekleyen Pezeşkiyan, dini kurumların siyasi ve sosyal muhalefeti bastırmasını eleştirdi.
1980'lerdeki İran-Irak savaşı sırasında Pezeşkiyan ön saflara tıbbi ekiplerin konuşlandırılmasıyla görevlendirildi.
2001-2005 yılları arasında eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi'nin ikinci döneminde sağlık bakanlığı yaptı.
Pezeşkiyan 1994 yılında bir trafik kazasında eşini ve çocuklarından birini kaybetti. Hayatta kalan iki oğlunu ve bir kızını tek başına büyüttü ve bir daha evlenmemeyi tercih etti.
Pezeşkiyan seçmenlere gönderdiği bir video mesajında, "Eğer kampanya vaatlerimi yerine getiremezsem siyasete veda ederim. Hayatımı boşa harcamanın ve sevgili halkımıza hizmet edememenin bir anlamı yok" diye konuştu.
'Öncelikleri arasında kadın ve gençlerin hakları var'
Pezeşkiyan, birçok kişinin gelecekleri konusunda umutsuzluğa kapıldığı bir dönemde, ülkenin genç neslinden ve kadınlarından bazılarına umut verdi.
Tahran'daki bir seçim merkezinde 48 yaşındaki Fatemeh AFP haber ajansına yaptığı açıklamada, "öncelikleri arasında kadın ve gençlerin hakları olduğu için" Pezeşkiyan'a oy verdiğini söyledi.
İsfahan'da bir güzellik salonu sahibi olan 37 yaşındaki Afarin ise Reuters'a şunları söyledi: "Pezeşkiyan'ın güçsüz bir cumhurbaşkanı olacağını biliyorum ama yine de sertlik yanlısı birinden daha iyi."
Oy kullanmayı reddedenlerden biri ise Tahran'da insan kaynakları yöneticisi ve aktivist olarak çalışan, İran hükümetini eleştirdiği için iki kez hapse atılan 35 yaşındaki Azad.
Kendi güvenliği için ismi değiştirilen Azad, hücre hapsinde tutulduğu ve yorucu sorgulamalara maruz kaldığı için hala travma yaşadığını paylaştı.
BBC'ye konuşan Azad, Pezeşkiyan kazansa da dini liderin İran'da "kuklacı" olmaya devam ettiğini söyledi.
İslam Devrimi'nden bu yana geçen süreyi kasteden Azad, "Reformcular 45 yıl boyunca siyasi yapıyı değiştirmek için hiçbir çaba sarf etmediler" diye konuştu.
Diğer adaylar kimdi?
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin ölümü sonrası yapılan seçimlerde 6 adayın seçime girmesi rejim tarafından onaylanmış, ancak iki aday muhafazakar oyların bölünmesini önlemek için yarıştan çekilmişti.
Seçimin ikinci turunda Pezeşkiyan'ın 58 yaşındaki rakibi Said Celili statükodan yana bir siyasetçi. Geçmişte, İran’ın nükleer programı ile ilgili görüşmelerde ülkesini temsil eden heyetin başkanlığını yapmış olan siyasetçi, İran'ın en dindar toplulukları arasında güçlü bir desteğe sahip.
Celili, Batı karşıtı sert tutumuyla ve İran'ın "kırmızı çizgilerini" aştığını söylediği nükleer anlaşmanın yenilenmesine karşı çıkmasıyla tanınıyor.
İran Devrim Muhafızları'nın eski komutanı ve şu anda parlamento başkanı olan Muhammed Bakır Galibaf ve adaylar arasındaki tek din adamı Mustafa Purmuhammedi de ilk turda yarışmıştı.
Adaylar Muhafız Konseyi tarafından yürütülen bir inceleme sürecinden geçerek onaylanmıştı.
Bu süreçte aralarında çok sayıda kadının da bulunduğu 74 aday yarıştan elendi.
'Hain azınlık' etiketi
İran, 2022 yılında ülkenin katı kıyafet kuralını ihlal ettiği iddiasıyla ahlak polisi tarafından gözaltına alınan 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin ölümünün ardından büyük bir protesto dalgasıyla sarsılmıştı.
Ülkedeki yaygın hoşnutsuzluk milyonlarca insanın seçimleri boykot etmesiyle sonuçlandı.
Devlet yönetimindeki herhangi bir siyasi sürece güvenmeyen kesimler, hayal kırıklığı içindeki gençler ve çoğunlukla toplumun orta sınıfında yer alan İranlılar’dan oluşuyor.
İran’da birçok kişi, seçime katılımı artırmak amacıyla dini kurumların Pezeşkiyan’ın yarışmasına izin verdiğine inanıyor.
İlk turda oy kullanmayan bazı kişiler, Celili'nin cumhurbaşkanı olmasını engellemek için bu kez oylarını Pezeşkiyan'a vermeye ikna edildi.
Bu kişiler Celili'nin kazanması halinde İran'ın dış dünya ile daha fazla çatışmaya gireceğinden ve ülkeye daha fazla yaptırım getirileceğinden korkuyordu.
İkinci tur öncesi İran sosyal medyasında, "hain azınlık" etiketi viral oldu. Yapılan paylaşımlarda, iki adaya da oy vermeme çağrısı yapıldı ve ve oy verecekler hain" olarak nitelendirildi.
Ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney ise düşük katılımın "yönetim şeklinin reddi" anlamına geldiği yönündeki iddiaları reddetti, "Düşük katılımın çeşitli nedenleri var. Politikacılar ve sosyologlar bunları inceleyecek ancak oy vermeyenlerin düzene karşı olduğunu düşünen varsa, açıkça yanılgı içinde” dedi.
EURO NEWS
