Saltanat Nukenova: Bir siyasetçi, bir astrolog ve Kazakistan'ı değiştirebilecek bir cinayet
Bir siyasetçi, bir astrolog ve Kazakistan'ı değiştirebilecek bir cinayet
Editor1
Saltanat Nukenova: Bir siyasetçi, bir astrolog ve Kazakistan'ı değiştirebilecek bir cinayet
Sophie Abdulla & Aisymbat Tokoeva
Unvan,BBC
Kazakistan'da eski bir hükümet bakanının yargılandığı cinayet davası milyonlarca kişi tarafından takip edildi ve ülkenin aile içi şiddet sorununa ışık tuttu. Bir zamanların güçlü isimlerinden olan siyasetçinin eşini öldürmekten mahkum edildiği dönüm noktası niteliğindeki mahkeme kararı ve yeni bir yasa, diğer kurbanlar için de adaletin sağlanıp sağlanamayacağı sorusunu gündeme getirdi.
UYARI: Bu yazı kadına yönelik şiddet ayrıntılarını içermektedir.
Mahkemenin ortaya koyduğu gerçekler dehşet vericiydi.
Ülkenin eski Ekonomi Bakanı, Saltanat Nukenova'yı döverek öldürmüştü, saldırı kısmen CCTV kameralarının açısına girmişti.
Yerel saatle 07:15'ten hemen sonra, başkent Astana'daki bir restoranın görüntülerinde Kuandık Bişimbayev’in Saltanat'a vurduğu, onu tekmelediği ve saçından sürüklediği görülüyor.
Bunu takip eden 12 saat içerisinde ise tam olarak ne yaşandığı bilinmiyor.
Görüntülerin bir kısmı Bişimbayev’in kendi cep telefonuyla çekildi; görüntüler mahkemeye gösterildi ancak kamuyla paylaşılmadı.
Ses, Bişimbayev’in Saltanat'a hakaret ettiğini ve onu başka bir adam hakkında sorguya çektiğini gösteriyor. Mahkemede, eşi kameraların bulunmadığı VIP odasında baygın yatarken, Bişimbayev’in bir falcıyı birkaç kez aradığı anlatıldı.
Sonunda saat 20:00'den hemen önce ambulans çağrıldı. Saltanat çoktan ölmüştü ve otopsi incelemesine göre aradan altı ila sekiz saat geçmişti.
Mahkemede ayrıntıları açıklanan adli tıp muayenesi, morluklar, sıyrıklar ve yaralar sonucu Saltanat'ın beyninin hasar aldığını yazıyordu; kafatası ile beyin yüzeyi arasında 230 mililitre kan birikmişti. Mahkemeye göre boğulma belirtileri vardı.
Bişimbayev’in akrabası, restoranın bulunduğu yemek alanı kompleksinin müdürü Bakhytzhan Baizhanov, suçu gizlemeye çalışmaktan dört yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Mahkemede Bişimbayev’in kendisinden güvenlik kamerası kayıtlarını silmesini istediğini iddia etti.
13 Mayıs'ta Astana Yüksek Mahkemesi, 44 yaşındaki Kuandık Bişimbayev’i, 31 yaşındaki Saltanat Nukenova cinayetinden 24 yıl hapis cezasına çarptırdı.
Ancak her yıl yüzlerce kadının partnerleri tarafından öldürüldüğü Kazakistan'da mahkumiyet kararı çıkacağına kesin gözüyle bakılmıyordu. Birleşmiş Milletler (BM) tahminlerine göre, ülkedeki dört aile içi şiddet vakasından yalnızca birinde saldırganlar adalet önüne çıkarılıyor.
Pek çok kadın şikayetçi olmayacak kadar korkuyor.
Saltanat'ın erkek kardeşinin söylediği gibi, Kazak kadınlar "daha önce de çığlık atıyordu ama hiç duyulmamışlardı."
Şimdiye kadar.
Saltanat'ın çocukluğu, Kazakistan'ın Rusya sınırına yakın kuzeydoğudaki Pavlodar şehrinde geçti.
Okulu bitirdikten sonra eski başkent Almatı'ya taşındı ve burada ağabeyi ve tek kardeşi Aitbek Amangeldy ile kısa bir süre yaşadı. Aitbek, bu süreçte yakınlaştıklarını anlattı, “Bu dönem ilişkimiz açısından değerliydi” dedi.
Saltanat Nukenova, cinayet işlendiğinde Kuandık Bişimbayev ile bir yıldan az bir süredir evliydi.
Haberlere göre 2017 yılında rüşvetten tutuklandı ve 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı; üç yıldan az bir süre parmaklıklar ardında kaldıktan sonra serbest bırakıldı.
Kardeşi, Saltanat'ın bu dönemde astrolog olarak çalıştığını, bu tutkunun dokuz yaşındayken bir yakınının ona bir kitap hediye etmesiyle başladığını söyledi.
Kardeşini neşeli ve güler yüzlü olarak tanımladı, astroloji okulu açma hayali kurduğunu söyledi.
"İster aile içi ilişkiler, ister evlilik, ister çocuklarla ilgili sorunlar olsun, farklı şekillerde zor durumda olan kadınlara yardım etti" dedi.
Aitbek ifadesinde Bişimbayev'in Saltanat'tan randevu almaya çalıştığını ancak kardeşinin başlangıçta bu talebi reddettiğini söyledi.
Bişimbayev'in kardeşine “uzun süre ve takıntılı bir şekilde kur yaptığını”, sonunda Saltanat'ın telefon numarasını almayı başardığını anlattı.
Aitbek’e göre, kız kardeşi kendisine Bişimbayev’den gelen mesajları gösterdi, bu mesajlarda Bişimbayev buluşmak istediğini ve ona kendisi hakkında yazılan şeylere inanmamasını söylüyordu.
O görüşmeden birkaç ay sonra evlendiler. Ve sorunların başlaması uzun sürmedi.
Saltanat, ağabeyine vücudundaki morlukların fotoğraflarını gösterdi ve birçok kez eşinden ayrılmaya çalıştı. Bişimbayev'in çalışmayı "yasaklamasının” ardından Saltanat’ın sevdiği işi bıraktığını, Bişimbayev'in kardeşini izole etmeye çalıştığını öne sürdü.
Hakim, Bişimbayev’e cezasını açıklarken, onu zalimane duygularla cinayet işlemekle suçladı.
Bişimbayev ise suçunu hafifletmeye çalıştı. Saltanat’ın bedenine ölümüne yol açacak şekilde zarar verdiğini itiraf etti, ancak bunun kasıtlı olmadığını savundu.
Mahkeme heyetini "objektif ve adil" olmaya çağırdı.
Bişimbayev’in avukatı Aitbek’e, Saltanat'ın ilişkilerde “baskın mı olduğunu”, yoksa “erkeklerin hükmetmesini mi tercih ettiğini” sordu.
Aitbek, "Ciddi misiniz?” diye cevap verdi.
Cesur bir hareket
Soru, Uluslararası Af Örgütü'nün Doğu Avrupa ve Orta Asya'dan sorumlu direktör yardımcısı Denis Krivosheev'i şaşırtmadı.
BBC'ye yaptığı açıklamada, "Mağdur kişi, suçluyu 'kışkırtacak' bir şekilde davranmakla suçlanabilir; aileyi yok etmekle, eşine ya da kayınvalide ve kayınbabasına saygısızlık yapmakla suçlanabilir" dedi.
"Aile içi şiddeti bildirmek cesaret ister ve genellikle bildirilmediğini düşünüyoruz.”
Birleşmiş Milletler, her yıl 400 civarı Kazak kadınının aile içi şiddet nedeniyle öldürüldüğünü tahmin ediyor.
Kazakistan İçişleri Bakanlığı’na göre, aile içi şiddet mağdurlarına yönelik kriz merkezlerine yapılan çağrılar 2018 ile 2022 arasında %141,8 arttı.
Buna rağmen Krivosheev, "aile içi şiddetin hâlâ çoğunlukla görmezden gelindiğini, ancak bunun giderek azaldığını" söylüyor.
Saltanat'ın son saatlerinin ayrıntıları mahkeme salonundan yapılan canlı yayınla duyuruldukça, harekete geçmesi yönünde hükümet üzerindeki baskı da arttı.
Sosyal medya kullanıcıları TikTok gibi platformlardan dava hakkında yorumlar yaptı. 150.000'den fazla kişinin imzaladığı bir dilekçe ise aile içi şiddet yasasında reform yapılmasını talep etti.
15 Nisan'da Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, aile içi şiddetin cezasını sertleştiren yasayı imzaladı. 2017'de suç olmaktan çıkarılmıştı.
"Saltanat yasası" olarak bilinen bu yeni yasa, aile içi şiddeti cezai suç haline getiriyor; daha önce kabahat sayılıyordu. Artık davalar mağdurun şikayetine gerek kalmadan da açılabiliyor.
Aile içi şiddet ve tecavüz mağdurlarına yardım eden NeMolchiKZ Vakfı'nın kurucusu Dinara Smailova, bu gelişmenin ihtiyaç duyulanın hâlâ çok gerisinde olduğunu söylüyor.
Örneğin kadın en az 21 gün hastanede kalmazsa verilen zarar “hafif” sayılıyor; “Çatlaklar, burun ve çene kırıkları hafif zarar verme şeklinde değerlendiriliyor.”
Smailova, 2016 yılında gençliğinde toplu tecavüz ve cinsel şiddetten sağ kurtulduğunu sosyal medyada paylaştıktan sonra gelen mesajlar üzerine vakfını kurdu. Birkaç gün içinde "kadınlardan yaşadıkları şiddeti, konuşmalarının nasıl yasaklandığını, erkeklerin nasıl cezasız kaldığını anlatan 100’e yakın mesaj aldığını” söyledi.
Vakfının "sekiz yıldır şoke edici şiddet vakalarını" yayınladığını, hükümetten herhangi bir dönüş almadığını da sözlerine ekledi. Artık yanlış bilgi yaymak, mahremiyeti ihlal etmek ve dolandırıcılık nedeniyle yetkililer tarafından arananlar listesine konulduğu Kazakistan'da yaşamıyor.
Saltanat’ta bu tür hikayeler de şefkat uyandırıyordu.
Aitbek, "Her zaman adalet için savaşıyordu" diyor. "Ne olduğu önemli değil... adalet duygusu çok güçlüydü. Ne zaman birisinin incindiğini ve korunmaya ihtiyacı olduğunu görse, hemen yanında olurdu" diyor.
Yasanın henüz yeterli olmadığında hemfikir. Ancak bu, insanlara en güçlülerin bile hesap verebileceğini gösteren bir başlangıç.
Bu karar insanlara şunu gösterecek: "Kazakistan'da yasaların herkes için geçerli olduğunu ve herkesin kanuna önünde eşit olduğunu.”
BBC TÜRKÇE
