NATO'nun misyonu ne, üye ülkeler bütçelerinin ne kadarını savunmaya harcıyor?
Ukrayna ittifaka katılacak mı?
Editor1
NATO'nun misyonu ne, üye ülkeler bütçelerinin ne kadarını savunmaya harcıyor?
*Bu haber ilk olarak 26 Şubat 2024 tarihinde yayımlanmıştır.
Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinden oluşan Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), kuruluşunun 75'inci yılını, doğduğu yer olan ABD'nin başkenti Washington'da düzenlenecek bir zirve ile kutlayacak.
Bugün başlayacak 3 günlük zirve için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da aralarında olduğu dünya liderleri ABD'de bir araya gelecek.
NATO üyesi devletler, bir yandan kendi savunmalarını güçlendirmeye çalışırken, bir yandan da Rusya ile savaşan Ukrayna ordusunu güçlü tutmak için silah yardımını sürdürüyor.
Geçen Mart ayında İsveç'in üyelik başvurusuna Macaristan Parlamentosu'nun da onay vermesiyle İskandinav ülkesi, Mart ayında NATO'ya katılan son ülke oldu.
Rusya'nın iki yıl önce Ukrayna'yı işgal etmesi NATO için önemli bir dönüm noktası oldu. İttifak, o tarihten beri yeni üyeler kabul ediyor ve savunmasını güçlendiriyor.
Peki NATO nedir, hangi ülkeler üye, bundan sonraki adımları ne olabilir?
NATO nedir ve ne zaman kuruldu?
NATO, 4 Nisan 1949'da aralarında ABD, İngiltere, Kanada ve Fransa'nın da bulunduğu 12 ülke tarafından kuruldu.
NATO'nun kurulmasına öncülük eden anlaşma ise, Washington'daki Mellon Oditoryumu'nda imzalandı.
İttifakın 75'inci yıl dönümü kapsamındaki 9-11 Temmuz tarihleri arasındaki zirve de, aynı oditoryumda düzenlenecek.
Kurulduğunda NATO'nun hedefi, Rusya'nın da aralarında olduğu bir grup eski komünist cumhuriyetin oluşturduğu Sovyetler Birliği'nin Avrupa'da genişlemesini engellemek amacıyla bir blok oluşturmaktı.
NATO, üye ülkelerden birinin saldırıya uğraması halinde diğerlerinin ona savunması için yardım etmesi ilkesine dayanıyor.
NATO'nun kendine ait bir ordusu bulunmuyor ancak üye ülkeler ortak askeri tatbikatlar düzenleyebiliyor, krizlere yanıt olarak toplu askeri eylemler gerçekleştirebiliyor.
Örneğin 1992-2004 yılları arasında eski Yugoslavya'da süren savaşa müdahale ederek Birleşmiş Milletler'e destek verdi. Etnik temizliği durdurmak ve bir barış anlaşmasının önünü açmak için hava ve kara güçlerini devreye soktu.
NATO, Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgalinin başlaması sonrası, Rusya'nın "müttefiklerin güvenliğine yönelik en kayda değer ve doğrudan tehdit" olduğunu söyledi.
Bu yıl görevden ayrılacak olan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Washington DC'deki zirvede, üye devletlerin savunmalarının sının nasıl genişletilebileceğini ve Ukrayna'ya başta mermi ve füze olmak üzere silah yardımının nasıl istikrarlı şekilde sürdürülebileceğinin ele alınacağını açıkladı.
NATO'nun üye sayısı 32'ye yükseldi
NATO'nun Avrupa ve Kuzey Amerika'da 31 üyesi bulunuyordu. İsveç'in de resmen katılmasıyla bu sayı 32'ye çıktı.
Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasından sonra Doğu Avrupa'da Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Romanya, Litvanya, Letonya ve Estonya da ittifaka katıldı.
Alfabetik sıraya göre NATO üyesi ülkeler:
ABD, Almanya, Arnavutluk, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İspanya, İsveç, İtalya, İzlanda, Kanada, Karadağ, Kuzey Makedonya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Yunanistan.
İsveç ve Finlandiya, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından Mayıs 2022'de katılmak için başvuruda bulunmuştu.
İki ülke bundan önce tarafsızlık politikası uyguluyordu.
Rusya ile 1340 kilometrelik kara sınırı olan Finlandiya, NATO'ya Nisan 2023'te katıldı.
İsveç'in üyeliği, Türkiye ve Macaristan'ın karşı çıkması nedeniyle ertelenmişti.
Türkiye, İsveç'in PKK ile mücadelede yeterli adım atmadığı gerekçesiyle başvurusunu onaylamamıştı.
Ancak bir süre devam eden müzakerelerin ardından Ankara Ocak 2024'te başvuruyu kabul etti.
Macaristan da onayı uzun süre geciktirdikten sonra desteğini açıkladı.
İsveç, 7 Mart 2024'te Washington'da katılım sürecinin tamamlanmasının ardından resmen NATO'nun 32. üyesi oldu.
İsveç ve Finlandiya'nın katılımıyla NATO, 1990'lı yıllardan bu yana en büyük genişlemesini yaşıyor.
NATO'nun saflarına yaklaşık 300 bin aktif ve yedek asker eklenecek.
Ukrayna, Bosna Hersek ve Gürcistan da NATO'ya katılma talebinde bulundu.
NATO: Üye ülkeler milli gelirlerinin yüzde 2'sini savunmaya harcamalı
NATO, üye ülkelerden milli gelirlerinin en az yüzde 2'sini savunmaya harcamalarını talep ediyor. Bu ülkelerden 23'ünün 2024'te bu hedefi tutturacağı öngörülüyor. 2014'te ise yalnızca 3'ü bunu başarabilmişti.
Ekonomilerinin büyüklüğü ile karşılaştırıldığında savunmaları için en çok harcama yapan ülkelerin başında ABD'nin yanı sıra, Rusya ile sınırı olan Polonya ve Baltık devletleri geliyor.
ABD yaklaşık yüzde 3,5 oranında harcama yaparken, Polonya ve Baltık ülkeleri ordularına yüzde 2'den fazla harcama yapıyor.
Avrupalı üye devletler ile Kanada 2023'te savunma harcamalarını yaklaşık yüzde 9 artırdı. 2024'te harcamalarının yüzde 18 daha fazla olması bekleniyor.
Öte yandan Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya gibi ülkeler 2023 yılında asgari seviyenin altında harcama yaptı.
Türkiye'nin 2023 yılında savunmaya yönelik harcaması gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) yüzde 1,31 oranındaydı.
Eski ABD Başkanı Donald Trump, görev süresi boyunca NATO'daki Avrupa ülkelerine savunma harcamalarını artırmaları yönünde baskı yaptı.
ABD'de 5 Kasım 2024'te yapılacak başkanlık seçimlerinde yeniden aday olan Trump, seçim kampanyasında da bu argümanı öne çıkarıyor.
NATO, Rusya'ya karşı savunmasını nasıl güçlendiriyor?
NATO komutanları 2023 yılında Kuzey Kutbu ve Kuzey Atlantik'te, Orta Avrupa'da ya da Akdeniz bölgesinde olası Rus saldırılarına karşı ayrıntılı planlar üzerinde anlaştı.
NATO ayrıca Avrupa'da yüksek alarmda bulunan birliklerinin sayısını 40 binden 300 binin üzerine çıkarmayı planladığını duyurdu.
Buna ek olarak, Rusya sınırındaki Doğu kanadındaki savunmasını sekiz muharebe grubuyla güçlendirdi.
Mayıs ayı sonuna kadar NATO, 31 ülkenin yanı sıra İsveç'ten 90 bin personelin katılımıyla bugüne kadarki en büyük askeri tatbikatlarından biri olan Steadfast Defender'ı düzenliyor.
NATO üyeleri Ukrayna'ya ne tür silahlar veriyor?
NATO ittifak örgütü olarak Ukrayna'ya silah göndermedi ancak bazı üye ülkeler bireysel olarak bunu yaptı.
ABD, İngiltere, Almanya ve Türkiye Ukrayna'ya tanksavar silahlar, füze savunma sistemleri, topçu silahlar, tanklar ve silahlı insansız hava araçları (SİHA) gönderdi.
ABD, Fransa ve İngiltere ayrıca uzun menzilli füzeler de tedarik etti.
Alman araştırma kuruluşu Kiel Institute, ABD'nin Ukrayna'ya askeri destek için 50,4 milyar euro bütçe ayırdığını, Avrupa'da ise, Danimarka, Almanya, Hollanda, Polonya ve İngiltere'nin toplam 32 milyar euro tahsis ettiğini belirtiyor.
ABD, Danimarka ve Hollanda'nın F-16 savaş uçaklarını Ukrayna'ya vermesine ve pilotları eğitmesine izin verdi.
Hollanda yakında 18 adet F-16 jeti gönderebileceğini duyurdu.
Ancak NATO ülkeleri, Rusya ile doğrudan bir çatışmaya neden olabileceği için Ukrayna'ya asker göndermiyor ya da bölge üzerinde uçuşa yasak bölge uygulamak için hava kuvvetlerini kullanmıyor.
Ukrayna ittifaka katılacak mı?
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Ukrayna'nın mümkün olan en kısa sürede NATO'ya kabul edilmesini istedi.
Stoltenberg ise Ukrayna'nın NATO'ya üye olmasının "kaçınılmaz" olduğunu, ancak bunun savaş sona erene kadar gerçekleşmeyeceğini söyledi.
Temmuz 2023'ten bu yana NATO-Ukrayna Konseyi, Ukrayna'nın Rusya'ya karşı kendini savunmasına yardımcı olacak çabaları koordine ediyor.
ABD liderliğindeki Ukrayna Savunma Temas Grubu, Ukrayna'ya askeri silah yardımlarını koordine ediyor ve Rusya karşısında kendini savunması için orduya eğitim temin ediyor.
Rusya, ittifak güçlerini kendi topraklarına çok yaklaştıracağı endişesiyle Ukrayna'nın NATO'ya katılması fikrine karşı çıkıyor.
NATO, Ukrayna'ya destek için 5 yıl içinde 100 milyar dolarlık fonu devreye sokarak bu rolü devralmayı teklif ediyor.
BBC TÜRKÇE
