Resmi verilere göre İzmir’de her gün 4 bin 500 ton çöp oluşmaktadır. Bu çöplerin yaklaşık üçte biri Bergama’daki geri kazanım tesislerine, üçte bir kadarı Ödemiş tesislerine ve kalanı ise Harmandalı Katı Atık Depolama Tesisine dökülmektedir.

Ancak, İzmir’in kanayan yarası Harmandalı çöplüğü, çok boyutlu bir sorun olarak önümüzde duruyor.

Harmandalı planlanırken, Boğaziçi Üniversitesine 1990 yılında geniş kapsamlı bir etüt yaptırılmıştır. Bu etüdün sonuçlarında, burasının maksimum 13.9 yıl kullanılabileceği hesaplanmış. Üstelik bu kapasite, yıllık artışlarla 1.264.000 ton/yıl katı atık değerine göre hesaplanmış. Bu değer, günümüzde 1.640.000 ton/yıl seviyesindedir. Kısaca, Harmandalı kapasitesi, beklenenden de önce dolmuştur, üzerinden 16-17 yıl geçmiştir ama ne yazık ki hala buraya çöp taşınmaya devam edilmektedir.

Boğaziçi Üniversitesi’nin, Harmandalı planlaması amaçlı olarak Hacettepe Üniversitesi’ne yaptırttığı Harmandalı Çöp Depolama Alanı Zemin Etüt Raporu oldukça yetersiz olmakla birlikte bölge hakkında genel bilgiler sunmaktadır. Bunlardan en önemlileri, tabanda yer alan geçirimsiz filiş biriminin üzerinde görece geçirimli birimlerin yüksek bir eğimle bulunması ve o tarihlerde, bu bölge yakınlarında bulunan ve birisi Harmandalı köyüne içme suyu sağlayan su kaynaklarının bulunduğudur. Ancak bu raporda, herhangi bir heyelandan söz edilmemiş olması büyük eksikliktir. Aşağıda, bu rapordan alınan kesitte açıkça görülen yüksek eğimli tabanın, üzerindeki toprağı kaydırabileceği açıkça bellidir ama buna değinilmemiştir.

Harmandalı çöplüğünün bulunduğu bölge, jeolojik olarak heyelanlı olduğu bilinen bir alandır. Çok şiddetli yağışlar veya yakın çevrede oluşacak bir deprem ile aniden hareketlenerek çevredeki evlerin üzerlerini, çöplerin de yer aldığı molozlar kaplayabilecektir. Bu nedenle de sorunun çözümü acildir ve bir an önce çalışılmaya başlanmalıdır. Her ne kadar, heyelan etkisini azaltıcı çalışmalar yapıldığı bilgileri olsa da bunlar, gerçek çözüm olmaktan, can ve mal kayıplarını önleme konusunda güven vermekten uzak olduğu da açıktır.

2021 ve 2022 yıllarında, çöp deponi alanı çevresindeki heyelan bölgesinde, EGEÇEP Bilim Kurulu üyeleri gerçekleştirdikleri çalışmalarda, heyelanın aktif olduğunu ve topografyayı hızla değiştirmekte olduğunu yerinde gözlemlemiş ve raporlaştırmıştı.

Aşağıdaki haritada, kırmızı çizgilerle sınırlandırılmış heyelan alanının, evlere ne kadar yakın olduğu açıkça görülüyor.

EGEÇEP ve Çiğli Kent Konseyi girişimleriyle, 5 Ekim 2022 günü Harmandalı Çöplüğünün masaya yatırıldığı bir Harmandalı Çalıştayı düzenlendi. İzmir Büyükşehir Belediyesi (İzBB) Katı Atık Daire Başkanı, Çiğli Belediye Başkanı, Harmandalı idarecileri, Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı, İzmir Tabip Odası, EGEÇEP Bilim Kurulu, AFAD ve ÇŞİD Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğü yetkililerinin de katıldığı bu çalıştay son derece verimli geçti. Burada alınan en önemli karar, sivil toplumun da içerisinde yer aldığı çalışma gruplarının oluşturularak İzmir’in çöp sorununa kalıcı ve ekolojik çözüm üretilmesi için çalışmaların başlatılması oldu. Oluşturulan çalışma grubu, birkaç kez yaklaşık ayda bir toplanarak çalışma yöntemleri üzerinde tartışıp üç çalışma grubu oluşturulmasına karar verildi. “Harmandalı Çöplüğü ve Heyelan Sorunu”, “Yeni Çöp Deponi Alanı Belirleme” ve “Menderes Sahası sorunları “ olarak belirlenen bu çalışma grupları ne yazık ki araya giren Genel ve Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle birdenbire gündemden düştü ve hiç çalışma yapılamadan sönümlenmiş oldu. EGEÇEP olarak sürekli İzBB gündemine taşınmaya çalışılmasına karşın çalışmalar hala başlatılmadı.

İzBB konuya, Menderes Katı Atık Bertaraf Tesisinin bir an önce devreye sokulabilmesi özelinde yaklaştığı için konu çıkmaza girmiştir. Çünkü buraya, Tarım İl Müdürlüğü olumsuz görüş vermiştir ve bu engel, İzBB tarafından aşılmaya çalışılmaktadır. Ancak Menderes Tesislerinin yeri de çevresel açıdan çok kabul edilecek durumda değildir. EGEÇEP, bu konuda çekincesini İzBB’ye bildirmiştir.

İzmir’in çöp sorunu, giderek kangrenleşmektedir. Çözüm için, İzBB ve sivil toplum kuruluşlarının oluşturduğu çalışma gruplarının çalışmalarına hızla başlanmalı, yerleşim yerlerine ve çevreye zarar vermeyecek ya da en az zarar verebilecek alternatif bir çöp geri kazanım alanı, yöre insanlarıyla da uzlaşılarak belirlenip hızla hayata geçirilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca halk bilinçlendirilerek sıfır atık, kaynağında ayrıştırma gibi çalışmalara hız verilip fiili çöp miktarının azaltılması sağlanmalıdır. Harmandalı Çöplüğünün kapatılması, kısa vadede olanaksız olduğu için yükünün azaltılması ve giderek boşaltılması gerekmektedir. Bunun için atıkların geri dönüştürülmesi, kompost yapılması, preslenmesi vb önlemler de bilimsel verilerle acilen hayata geçirilmelidir. Heyelan önleme konusunda maliyetler yüksek de olsa can güvenliği nedeniyle her türlü bilimsel önlem hızla alınmalıdır.

https://www.gazeteyenigun.com.tr/makale/17814263/erhan-icoz/izmirin-cop-sorunu-ve-harmandali