Avrupa'da Rusya etkisi: Zorunlu askerlik yayılıyor

Rusya'nın Kırım'ı ilhakı ve Ukrayna savaşı, nüfusu yaşlanan Avrupa'da alarm zillerinin çalmasına neden oldu. Asker açığını kapayamayan Avrupa ordularında zorunlu askerliğe geri dönüş eğilimi güçleniyor.

Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhakı ve 2022'de Ukrayna'ya saldırması, nüfusu yaşlanan ve asker sıkıntısı yaşayan Avrupa ülkelerinde zorunlu askerliğe geri dönüş eğilimini güçlendirdi. Almanya'da hükümetin zorunlu askerliği geri getirme planlarına son olarak ana muhalefet partisi Hristiyan Demokrat Birlik'ten (CDU) de destek geldi.

Şu an anketlere göre Alman siyasetinde birinci parti konumunda olan ve bir sonraki hükümette yer almasına kesin gözüyle bakılan CDU, Çarşamba günü sona eren parti kongresinde, zorunlu askerliğe kademeli geri dönüş planını programına dahil etti. Programda "Zorunlu askerliğin kaldırılması uygulamasını kademeli olarak geri alma ve askerlik hizmetini zorunlu 'sosyal yıl'a dönüştürme" vaadi yer aldı. Buna göre gençler belirli bir süreliğine orduda ya da sosyal hizmetler alanında görev yapmaya yükümlü olacak.

Zorunlu askerlik Sosyal Demokrat Partili (SPD) Savunma Bakanı Boris Pistorius'un da gündeminde. Pistorius, ordudaki asker açığının kapatılabilmesi için İsveç başta olmak üzere çeşitli ülkelerdeki zorunlu askerlik modellerinin incelendiğini açıklamıştı. Kararın yaz aylarına kadar verilmesi bekleniyor.

Almanya'da zorunlu askerlik 55 yıl yürürlükte kaldıktan sonra 2011 yılı Temmuz ayında kaldırılmıştı. Ancak nüfustaki yaşlanma ve başvuruların beklenen düzeyin altında kalmasının yanı sıra Rusya ile yaşanan gerilim, yeni durum değerlendirmesini zorunlu hale getirdi. Alman ordusundaki asker sayısı 2023'te 181 bin 500'e geriledi.

Diğer Avrupa ülkelerinde de benzer gelişmeler yaşanıyor. İşte bazı örnekler:

İsveç

Alman hükümetinin üzerinde durduğu İsveç modelinde, askerlik hizmeti yapmaktan ziyade askere başvurma zorunlu hale getiriliyor. Askerlik hizmeti fiilen ise gönüllülük esasına göre yapılıyor.

İsveç modelinde 18 yaşını doldurmuş kadın ve erkekler, kendilerine gönderilen formları internet üzerinden doldurduktan sonra ilk elemeden geçenler sağlık muayenesi, mülakat ve testlere tabi tutularak askere uygunlukları değerlendiriliyor. Gerçekte askere alınanların oranı ise yüzde 5 ila yüzde 10 arasında kalıyor. Askere sadece askerlik hizmeti yapmak isteyen gençler alınıyor.

İsveç 2010 yılında zorunlu askerliği kaldırmış, ancak orduda oluşan personel sıkıntısı ve Rusya'nın Kırım'ı ilhakının ardından 2017'de yeniden yürürlüğe sokmuştu. 2023 sonunda yapılan düzenlemeyle sosyal hizmet zorunluluğunun da yeniden yürürlüğe sokulması kararı alındı.

Danimarka ve Norveç

Rusya'nın Ukrayna'ya saldırması, İskandinav ülkeleri Danimarka ve Norveç'teki askerlik hizmetlerinde de yeni düzenlemelere yol açtı. Danimarka'da şimdiye kadar sadece 18 yaşını doldurmuş erkekler için geçerli olan askerlik zorunluluğu 2026'dan itibaren kadınları da kapsayacak. Temel askerlik eğitiminin süresinin de dört aydan 11 aya çıkarılması planlanıyor. Ancak şu an gönüllülerin sayısı yeterli olduğu için askerlik başvurusunda bulunanların sadece küçük bir bölümü askere alınıyor.

Norveç'te de 2016'dan bu yana erkeklerin yanı sıra kadınların da askere başvurması zorunlu. Ancak Norveç'te de başvuru sonrasında yapılan sağlık muayenesi sonrasında başvuranların sadece küçük bir kısmı askere alınıyor.

Avusturya

Avusturya'da geçen yıllarda yaşanan yoğun tartışmalara rağmen zorunlu askerlik yürürlükten kaldırılmadı. 18-35 yaşları arasındaki erkekler, askerlik hizmetine uygun bulunmaları durumunda sadece altı aylık temel askerlik eğitiminden geçiyor. Vicdani nedenlerden dolayı askerlik yapmak istemeyenler ise dokuz aylık sosyal hizmette bulunmak zorunda. Kadınların orduya katılımı ise gönüllülük esasına dayanıyor.

Letonya

Rusya ile sınırı bulunan NATO ülkelerinden Letonya da Ukrayna savaşı sonrasında zorunlu askerliği yeniden yürürlüğe soktu. Bu yıldan itibaren 18-27 yaş grubundaki erkeklere 11 aylık zorunlu askerlik getirildi. Kadınlar ise gönüllülük esasına göre askerlik hizmetini yerine getirebiliyor.

2028'den itibaren her yıl 7 bin 500 erkeğin askere alınması hedefleniyor. Silah altına alınmak istemeyenler Savunma Bakanlığına bağlı bir kuruluşta telafi hizmeti yapabiliyor.

Ukrayna ve Litvanya

Ukrayna, Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhak etmesinin ardından zorunlu askerliği yeniden yürürlüğe soktu. Ülkede 18-26 yaş grubundaki erkekler askerlik hizmetini yerine getirmek zorunda. 2022 Şubat ayında Rusya'nın Ukrayna'ya saldırmasının ardından ise hükümet, 18 ile 60 yaş arasındaki tüm erkeklerin askere alınabilmesine olanak sağlayan bir yasa çıkardı.

Rusya'ya bağlı Kaliningrad ile sınırı bulunan Litvanya da 2008'de kaldırdığı askerlik zorunluluğunu Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinin hemen ardından 2015'te yeniden yürürlüğe soktu. Her yıl 3 bin 500 kişinin askere alınması hedefleniyor.

Yunanistan

Yunanistan'da 18-45 yaş grubundaki erkekler için askerlik zorunlu. Muharip birimlerde hizmet zorunluluğu 12 ay iken görev bölgesi ve birliğe göre istisnalar bulunabiliyor. Sınırda görevli birlikler ya da paraşütçü ve dalgıç gibi özel birliklerde görev alan askerlerin görev süresi dokuz aya iniyor, çok çocuklu ailelerin mensupları da daha kısa süre askerlik yapabiliyor.

Orduda silah altına alınmak istemeyenler ise sosyal hizmette görev yapabiliyor, ancak bu seçeneği tercih edenlerin görev süresi iki katına, 24 aya çıkıyor.

DW